Iba’t Ibang Panahon ng Panitikang Pilipino - Kasaysayan ng Panitikan sa Pilipinas

Iba’t Ibang Panahon ng Panitikang Pilipino (Kasaysayan ng Panitikan sa Pilipinas)

Panahon ng Katutubo

- May sarili nang panitikan ang ating mga ninuno sa panahong ito
- Alibata ang kadalasang ginagamit
- Gumagamit din sila ng mga biyas ng kawayan , talukap ng bunga o niyog at dahon at balat ng punungkahoy bilang sulatan at matutulis na bagay naman bilang panulat
- Mga uri ng Panitikang sumibol at sumikat sa sinaunang panahon:
- ALAMAT
- KWENTONG BAYAN
- EPIKO
- a. Bidasari - Moro
- b. Biag ni Lam-ang - Iloko
- c. Maragtas - Bisaya
- d. Haraya - Bisaya
- e. Lagda - Bisaya
- f. Kumintang - Tagalog
- g. Hari sa Bukid - Bisaya
- 4. Mga Awiting Bayan
- 5. Karunungan Bayan
- a. Salawikain - nagsisilbing batas at tuntunin ng kagandahang-asal ng ating mga ninuno.
- hal. Aanhin pa ang damo kung wala na ang kabayo.
- b. Sawikain – mga kasabihang walang natatagong kahulugan
- hal. Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa.
- c. Bugtong – maikling tulang karaniwang naglalarawan ng isang bagay na siyang pahuhulaan.
- hal. Isang tabo , laman ay pako. (langka)

PANAHON NG KASTILA:
Mga Impluwensya ng Kastila sa ating Panitikan:
1. Nahalinan ng Alpabetong Romano ang Alibata
2. Naituro ang Doctrina Cristiana
3. Naging Bahagi ng Wikang Filipino ang maraming salita sa Kastila
4. Nadala ang ilang akdang pampanitikan ng Europa at tradisyong Europeo na naging bahagi ng ating panitikan gaya ng awit, corido, moro-moro at iba pa.
5. Nasinop at nasalin ang makalumang panitikan sa Tagalog sa ibang wikain
6. Nailathala ang iba’t ibang aklat pambalarila sa wikang Filipino tulad ng Tagalog, Ilokano at Bisaya
7. Nagkaroon ng makarelihiyong himig ang mga akda

Mga Unang Aklat:
a. Ang Doctrina Cristiana (1593) – Padre Juan de Placencia at Padre Dominga Nieva
b. Nuestra Senora del Rosario (1602) – Padre Blancas de San Jose
c. Ang Barlaan at Josaphat (nobelang Tagalog) – Padre Antonio de Borja
d. Ang Pasyon – iba’t ibang bersyon sa Tagalog (Mariano Pilapil, Gaspar Aquino de Belen, Anecito de la Merced at Luis de Guia)
e. Ang Urbana at Felisa – Modesto de Castro (Ama ng klasikang tuluyan sa Tagalog)

Mga Akdang Pangwika:
a. Arte Y Reglas de la Lengua Tagala
b. Compendio de la lengua Tagala
c. Vocabulario de la Lengua Tagala
d. Vocabulario de la Lengua Pampango
e. Vocabulario de la Lengua Bisaya
f. Arte de la Lengua Bicolana
g. Arte de la Lengua Iloka
Mga Dulang Panlibangan
1. Tibag 7. duplo
2. Lagaylay 8. kurido
3. Sinakulo 9. saynete
4. Panubong 10. karagatan
5. Karilyo 11. sarswela
6. Moro-moro

PANAHON NG PAGBABAGONG-ISIP (Propaganda)
- Ang diwang maka-relihiyon ay naging makabayan at humihingi ng pagbabago sa sistema ng pamamalakad sa pamahalaan at simbahan
- Pagpasok ng diwang liberalismo
Mga Propagandista:
a. Dr. Jose Rizal/ Laong Laan at Dimasalang (“Noli at El Fili)
b. Marcelo H. Del Pilar (Palridel, Piping Dilat at Dolores Manapat) – Pag-ibig sa Tinubuang Lupa, Kaiigat Kayo at Tocsohan
c. Graciano Lopez Jaena (Fray Botod, Sa Mga Pilipino atbp)
d. Antonio Luna (Noche Buena, Por Madrid atbp)

PANAHON NG MGA AMERIKANO
1. Maalab ang diwang makabayan na hindi na magawang igupo ng mga Amerikano
2. Pinasok ng mga manunulat na Pilipino ang iba’t ibang larangan ng panitikan tulad ng tula, kwento, dula, sanaysay, nobela atbp.
3. Pag-ibig sa bayan at pagnanais ng kalayaan ang tema ng mga isinusulat
4. Namayani sa panahong ito ang mga akda sa wikang Kastila, Tagalog at wikang Ingles
5. Pinatigil ang mga dulang may temang makabayan
6. Sa panahong ito nailathala ang babasahing Liwayway
7. Pinauso rin ang balagtasan katumbas ng debate
8. Nagkaroon/Nagsimula ang pelikula sa Pilipinas
Mga Pahayagan:
1. El Nuevo Dia (Ang Bagong Araw) ni Sergio Osmena (1900)
2. El Grito del Pueblo (Ang Sigaw ng Bayan) itinatag ni Pascual Poblete (1900)
3. El Renacimiento (Muling Pagsilang) – itinatag ni Rafael Palma (1900)
Mga Dulang Pinatigil:
1. Kahapon Ngayon at Bukas – Aurelio Tolentino
2. Tanikalang Ginto – Juan Abad
3. Walang Sugat – Severino Reyes
Ilang kilalang manunulat sa Kastila na sumikat:
1. Cecelio Apostol
2. Fernando Ma. Guerrero
3. Jesus Balmori
4. Manuel Bernabe Manalang
5. Claro M. Recto

Ilang kilalang manunulat sa Wikang Tagalog:
1. Lope K. Santos
2. Jose Corazon de Jesus
3. Florentino Collantes
4. Amado V. Hernadez
5. Valeriano Hernandez Pena
6. Inigo Ed Regalado

PANAHON NG HAPON
1. Natigil ang panitikan sa Ingles kasabay ng pagpatigil ng lahat ng pahayagan
2. Gintong Panahon para sa mga manunulat sa wikang tagalog
3. Ipinagbawal din ng mga Hapon ang paggamit ng wikang Ingles
4. Ang paksa ay natutungkol sa buhay lalawigan
5. Napasara ang mga sinehan at ginawa na lamang tanghalan
6. Nagkaroon ng krisis ng papel kaya hindi masyadong marami ang akdang naisulat

Tatlong Uri ng Tula na sumikat sa panahon ng Hapon
1. Haiku
2. Tanaga
3. Karaniwang Anyo
Ilang Dula na sumikat sa panahon ng Hapon
a. Panday Pira – ni Jose Ma. Hernandez
b. Sa Pula sa Puti --- Francisco Soc. Rodrigo
c. Bulaga - ni Clodualdo del Mundo
d. “Sino ba Kayo?” “Dahil sa Anak” at “Higanti ng Patay” ni NVM Gonzales

Ilang Mahusay na Maikling Kwento
a. Lupang Tinubuan ---- Narciso Reyes
b. Uhaw ang Tigang na Lupa – Liwayway Arceo
c. Lunsod Nayon at Dagat-dagatan – NVM Gonzales

Bagong kalayaan 1945 - 1972
- Sumigla muli ang panitik sa Pilipinas
- Naging paksain ang kabayanihan ng mga gerilya, kalupitan ng mga Hapon, Kahirapan ng pamumuhay noon atbp
- Nabuksang muli ang mga palimbagang naipasara dahil sa giyera
- Naitatag ang Palanca Memorial Award in Pilipino and English Literature noong 1950
- Nagkaroon din ng Republic Cultural Award, Gawad ni Balagtas at Taunang Gawad ng Surian ng Wikang Pambansa
- Sumigla rin ang pagkakaroon ng pahayagan sa mga paaralang pangkolehiyo
- Nagbukas rin ang palimbagan ng lingguhang babasahin: Liwayway, Bulaklak, Tagumpay, Ilang-ilang atbp

Ilang Samahang Naitatag para sa Panitikang Filipino:
Taliba ng Inang Wika (TANIW)
Kapisanan ng Diwa at Panitik (KADIPAN)
Kapisanan ng mga Mandudulang Pilipino (KAMPI)

Ilang Samahang Naitatag para sa Panitikang Ingles:
Philippine Writers Association
Dramatic Philippines
Philippine Educational Theater Association (PETA)
Arena Theater
Barangay Writer’s Guild

Batas Militar 1972 – 1986
- 1972 idiniklara ang Batas Militar sa Pilipinas sa pamumuno ni Pangulong Ferdinand Marcos
- Paksa ang paghingi ng pagbabago sa pamahalaan at lipunan
- Pagsisimula ng programang Bagong Lipunan noong Setyembre 21, 1972
- Pinahinto ang mga pampahayagan at maging samahang pampaaralan
- Pagpapatatag ng “Ministri ng Kabatirang Pangmadla” (sumubaybay sa mga pahayagan, aklat at mga iba pang babasahing panlipunan)
Kasalukuyang Panahon
- Isa pang makulay na kabanata ng panitikang Pilipino
- Namumulat ang mamayang Pilipino sa kahalagahan ng pambansang wika
- Marami na ang sumusubok na sumulat gamit ang kanilang sariling vernakyular
- Mas mayaman ang pinagkukunan ng paksang isusulat
- Malaki ang impluwensiya ng teknolohiya at agham
- Malayo na rin ang naaabot ng media
- Kahit sa mga telebisyon nagbabago na rin ang wikang ginagamit
- Hindi lamang pamapanitikan ang uri ng salitang ginagamit ngunit mapapansin na may mga akda na gumagamit na rin ng pabalbal, kolokyal at lalawiganin

Paglalayag Sa Puso ng Isang Bata

Ni Genoveva Edroza-Matute

Binata na siya marahil ngayon. O baka ama na ng isang mag-anak. Ito ay kung nakaligtas siya sa nakaraang digmaan… nguni’t ayaw kong isiping baka hindi. Sa akin, siya’y hindi magiging isang binatang di-kilala, isang ama, o isang alaala kaya ng Bataan. Sa akin, siya’y mananatiling isang batang lalaking may-kaliitan, may kaitiman, at may walong taong gulang.

Pagkaraan ng daan-daaang tinuruan, mga sumipot, nanatiling saglit, at lumisan pagkatapos, pagkaraan ng mga taong ang ila’y nagdumali, ang ila’y nagmabagal at ang ila’y nakintal sa gunita, buhay na buhay pa sa aking isipan ang kanyang mukha at ang kanyang pangalan. Nguni’t ang buhay sa lahat ay ang isang bagay na itinuro niya sa akin isang araw nang siya ang aking maging guro at ako ang kanyang tinuturuan.

Isa siya sa pinakamaliit sa klase. At isa rin siya sa pinakapangit. Ang bilog at pipis niyang ilong ay lubhang kapansin-pansin at tignan lamang iyo’y mahahabag na sa kanya ang tumitingin. Kahit ang paraan niya ng pagsasalita ay laban din sa kanya. Mayroon siyang kakatuwang “punto” na nagpapakilalalang siya’y taga ibang pook.

Ngunit may isang bagay na kaibig-ibig sa munti’t pangit na batang ito, kahit sa simula pa lamang. Nagpapaiwan siya tuwing hapon kahit na hindi siya hilingan ng gayon. Tumutulong siya sa mga tagalinis at siya ang pinakamasipag sa lahat. Siya rin ang pinakahuling umaalis: naglilibot muna sa buong silid upang pulutin ang mga naiiwang panlinis. Lihim ko siyang pinagmamasdan habang inaayos niya ang mga ito sa lalagyan, ipinipinid, at pagkatapos ay magtutungo sa likod ng bawat hanay ng upuan upang tingnan kung tuwid ang bawat isa. At sa pintuan, lagi siyang lumilingon sa pagsasabi ng “Goodbye, Teacher!”


Sa Simula, pinagtakhan ko ang kanyang pagiging mahihiyain. Nakikita ko siyang gumagawa nang tahimik at nag-iisa - umiiwas sa iba. Maminsan-minsa’y nahuhuli ko siyang sumusulyap sa akin upang bawiin lamang ang kanyang paningin. Haba ko siyang tinatanaw tuwing hapon, pinakahuli sa kanyang mga kasamahan, ay naiisip kong alam na alam niya ang kanyang kapangitan, ang katutuwang paraan ng kanyang pagsasalita.
Unti-unti kong napagdugtong-dugtong ang mga katotohanna tungkol sa kanyang buhay. Payak ang mga katotohanan: siya’y isang munting ulilang galing sa lalawigan, lumuwas sa malaking lungsod bilang utusan. At kalahating araw siyang pumapasok sa paaralan upang may makasama sa pagpasok at pag-uwi ang anak ng kanyang panginoon.

Nadama ko ang kakaibang kalungkutan: Nais kong makita siyang nakikipaghabulan sa mga kapwa-bata, umaakyat sa mga pook na ipinagbabawal, napapasuot sa kaguluhang bahagi ng buhay ng bawat bata. Kahit na hindi siya marunong, maging kanya lamang sana ang halakhak at kaligayahan ng buhay-bata.

Tinawag ko siya nang madalas sa klase. Pinagawa ko siya ng marami’t mumunting bagay para sa akin. Pinakuha ko sa kanya ang mga tsinelas ko sa pinakahuling upuan sa silid. Naging ugali niya ang pagkuha sa mga iyon, ang paghihiwalay sa mga iyon upang itapat sa aking paa. Ang pagbili ng aking minindal sa katapat na tindahan, hanggang sa hindi ko na kailangang sabihin sa kanya kung ano ang bibilhin - alam na niya kung alin ang ibig ko, kung alin ang hindi ko totoong ibig.

Isang tahimik na pakikipagkaibigan ang nag-ugnay sa munti’t pangit na batang ito at sa akin. Sa tuwi akong mangangailangan ng ano man, naroon na siya agad. Sa tuwing may mga bagay na gagawin, naroon na siya upang gumawa. At unti-unti kong nadamang siya’y lumiligaya - sa paggawa ng maliliit na bagay para sa akin, sa pagkaalam na may pagmamalasakit ako sa kanya at may pagtingin sa kanya. Nahuhuli ko na siyang nagpapadulas sa pagitan ng mga hanay ng upuan hanggang sa magkanghihiga sa likuran ng silid. Nakikita ko na siyang nakikipaghabulan, umaakyat sa mga pook na ipinagbabawal. Nagkakandirit hanggang sa tindahang bilihan ng aking minindal. At minsan o makalawa ko siyang nahuling nagpapalipat-lipat sa pagtapak sa mga upuan.

At kung ang lahat ay wala na, kinakausap ko siya at sumasagot siya nang pagaril sa Tagalog. At sa mga ganoong pagkakatao’y nagmumukha siyang maligaya at ang kanyang, “Goodbye, Teacher,” sa may-pintuan ay tumataginting. Sa mga ganoong pagkakatao’y naiiwan sa akin ang katiyakang siya’y hindi na totoong napag-iisa at hindi na totoong nalulumbay.

Isang mabagal na paraan ang pag-akit na iyon sa kanya at ang pagtiyak na siya’y mahalaga at sa kanya’y may nagmamahal.

Napasuot na siya sa mga kaguluhang bahagi ng buhay ng bawa’t bata. Nanukso na siya sa mga batang babae. Lalo siyang naging malapit sa akin. Lalo siyang naging maalala at mapagmahal. Maligaya na siya.

Nang hapong iyo’y hindi siya nagpadulas sa pagitan ng mga hanay ng upuan. Ngunit siya’y nagtungo sa huling upuan upang kunin ang aking tsinelas, upang paghiwalayin ang mga iyon at itapat sa aking mga paa. Nagtungo siya sa tindahang katapat upang bilhin ang aking minidal at nagpaiwan siya upang likumin ang mga kagamitan sa paglilinis at upang ayusin ang mga iyon sa lalagyan sa sulok. Pinagpantay-pantay rin niya ang mga upuan sa bawat hanay, gaya ng kanyang kinamihasnan. Ngunit hindi siya tumingin sa akin minsan man lamang nang hapong iyon.

Naisip ko: napopoot siya sa akin. Sa munti niyang puso’y kinapopootan niya ako ng pagkapoot na kasintibay ng pagmamahal na iniukol niya sa akin nitong mga huling buwan. Ang isa mang batang namulat sa pag-iisa at sa kalumbayan ng pag-iisat kawalan ng pagmamahal ay makaaalam din sa kawalan ng katarungan. Ngayo’y paalis na siya, ang naisip ko, nang may kapaitan sa puso.

Tumagal siya sa pagpapantay sa mga upuan. Na tila may binubuong kapasiyahan sa kanyang loob.
Nagtungo siya sa pintuan at ang kanyang mga yabag ay mabibigat na tila sa isang matandang pagod. Sa loob ng maraming buwan, ngayon lamang siya hindi lumingon upang magsabi ng, “Goodbye, Teacher.” Lumabas siya nang tahimik at ang kanyang mabibigat na yabag ay lumayo nang lumayo.

Ano ang ginawa kong ito? Ano ang ginawa kong ito? Ito ang itinanong ko nang paulit-ulit sa aking sarili.

Napopoot siya sa akin. At ito’y sinabi ko rin nang paulit-ulit sa aking sarili.

Bukas…Marahil. Kung pagpipilitan ko bukas…

Biglang-bigla, ang maitim at pipis na mukha ng bata’y nakita ko sa pintuan. Ang mga mata niyang nakipagsalubungan sa aki’y may nagugulumihanang tingin. “Goodbye, Teacher,” ang sabi niya. Pagkatapos ay umalis na siya.

Nagbalik siya upang sabihin iyon sa akin.

Kung gaano katagal ako noon sa pagkakaupo, ay hindi ko na magunita ngayon. Ang tangi kong nagugunita’y ang pagpapakumbaba ko sa kalakhan ng puso ng munting batang yaon, sa nakatitinag na kariktan ng kanyang kaluluwa. Nang sandaling yaon, siya ang aking naging guro.

Kaligirang Pangkasaysayan ng Dulang Pangtanghalan

Ang tunay na drama ayon kay Sebastian ay nagsimula noong mga unang taon ng pangungupkop ng mga Amerikano. Idinagdag pa ni Tiongson na ang drama ay binubuo ng tanghalan, iba’t ibang kasuotan, iskripto, “characterization”, at “internal conflict”. Ito an pangunahing sangkap ng tunay na drama ayon sa banyagang kahulugan. Sa kabilang dako, ayon sa mga librong kinunsulta ko, ang drama ay drama kahit wala ang mga sangkap na nabanggit. Ito ang dramang Pilipino. Ayon pa rink ay Tiongson. Memises ang pangunahing sangkap ng Dulang Pilipino. Memises ay ang pagbibigay buhay ng actor sa mga pang-araw-araw na pangyayari sa buhay ng mga Pilipino. Ito rin ang malaking pagkakaiba ng banayaga sa Pilipinong dula.

Inilalarawan sa tunay na Pilipinong Dula ang mga pangarap ng bansa. Dito ipinapakita ang mga katutubong kultura, paniniwala at tradisyon. Ikinukuwento rin ang paghihirap at pagpupunyagi sa buhay ng mga katutubong Pilipino. Dito rin mamamalas ang iba’t ibang anyo ng kanilang pamahalaan at uri ng lipunan. Samakatuwid, ang tunay a dulang Pilipino ay nagbibigay ng mas malawak na pang-unawa sa kulturang Pilipino at nagbibigay ng kasagutan sa mga pangangailangan ng mga Pilipino. Higit sa lahat, ito’y nagsisilbing gabay para sa kabutihan ng mga mamamayang Pilipino.

Ang kasaysayan ng Dulang Pilipino ay isinlang sa lipunan ng mga katutubong Pilipino bago pa dumating ang mga dayuhang mananakop. Ayon kay Casanova, ang mga katutubo’y likas na mahiligin sa mga awit, sayaw, at tula na siyang pinag-ugatan ng mga unang anyo ng dula. Ang mga unang awitin ay nasa anyo ngtula. Ang mga katutubo rin ay mayaman sa epikong bayan na kalimita’y isinasalaysay sa pamamagitan ng pag-awit.Ang mga awit, sayaw at ritwal ay karaniwang ginaganap para sa pagdiriwang ng kaarawan, binyag, pagtutuli, ligawan, kasalan, kamatayan, pakikipagdigmaan , kasawian, pananagumpay, pagtatanim, pag-aani, at pangingisda, atbp. Bago dumating ang mga katutubong Pilipino.

Causes and Consequences of Malnutrition Through Large Size Family

How large size family became causes of Malnutrition

Many people living in low-income countries rely on manual labor to earn an income to support their family, often the wages are enough to for the family of one or two children. When the number of children increases the income are not enough to support the daily needs of the children, particularly when the children started to go to school for education, which most often than not, they stop in high school, because the income are not even enough for the daily consumption of foods which leads to malnutrition. Low-income households usually spend the majority of total household income on food.


How to prevent the consequences of malnutrition through large size family

To prevent the malnutrition is to educate them to eat healthy using only what is available in their community, teaching them to plant vegetable as daily food. A healthy and balanced diet contains foods from all the major food groups. Educate the community what is the importance of family planning so that the next generation would limit their family number.


How the consequences of malnutrition through large size family

Lack of education leads to malnutrition, due to poverty. The interconnected nature of poverty because of large size family and malnutrition demonstrate the complexities in identifying major determinants of health as they relate to food security. Malnutrition has both micro- and macro-level consequences. Micronutrient deficiencies impair individual cognitive capacity and lower national IQ scores; they weaken individual immune systems and increase national mortality rates, and they hinder individual productivity, lowering national income and inhibiting economic growth.

Causes and Consequences of Malnutrition Through Lack of Eduation

How lack of education became causes of Malnutrition

Lack of education often causes of poverty and Poverty as a Consequence of Malnutrition, malnutrition at an early age can cause a spiraling effect that deepens the influence of poverty and entraps individuals and societies in what is known as the “cycle of poverty.” Limited knowledge about the nutrition may cause them to eat unhealthy food that may cause under nourishment.


How to prevent the consequences of malnutrition through lack of education

To prevent the malnutrition is to educate them to eat healthy using only what is available in their community, teaching them to plant vegetable as daily food. A healthy and balanced diet contains foods from all the major food groups.


How the consequences of malnutrition through lack of education

Lack of education leads to malnutrition, due to poverty. Malnutrition has both micro- and macro-level consequences. Micronutrient deficiencies impair individual cognitive capacity and lower national IQ scores; they weaken individual immune systems and increase national mortality rates, and they hinder individual productivity, lowering national income and inhibiting economic growth.

Karagatan, Duplo, Batutian, Balagtasan

Karagatan - uri ng sinaunang panitikang larong patula na kadalasang ginagawa sa lamayan. Ang paksa ng karagatan ay tungkol sa isang prisesa na nawala ang singsing sa karagatan. Nagpapasikatan ang mga binata sa kanilang mga husay at talento (na isinasagawa sa pamamagitan ng pagtula). Kung sino man sa kanila ang makakakuha ng singsing ay magiging asawa ng prinsesa.


Duplo - isa ring pagtatalo at pahusayan sa pagbigkas ng tula ang duplo na ginagawa sa lamayan.tinaguriang punong halamanan ang haring namumuno rito.nagsimula ang paligsahan sa pagdarasal para sa kaluluwa ng yumaong pinararangalan.


Batutian (Ingles: satirical joust) ay isang uri ng tulang patnigan na hinango sa balagtasan. Ipinangalan ito sa kinikilalang " Unang Hari ng Balagtasan", si Jose Corazon de Jesus (Huseng Batute). ginagawa ito sa mga lamayan upang libangin ang mga tao. Naglalaman ito ng katatawanan ngunit may kasama ring katotohanan. (wiki)

Ang batutian ay hango sa pangalan ng pinakatanyag na man-babalagtas na si Jose Corazon de Hesus alyas "batuteng huse" Kabilang sa mga katangian ng Batutian na lumabas sa magasin noon ang pagtalakay ng siste ang pagtalakay sa kasalukuyan isyu pampulitika o pangkultura ang pagpapa-antig ng damdamin ng mambabasa ang pagpapalitan ng katwirang maaaring taglayin ng magkatunggaling sektor sa pamayanan ng tulaan.


Balagtasan - isang pagtatalo sa pamamagitan ng pagtutula. Inimbento ito noong panahon na ang Pilipinas ay nasa ilalim ng Amerika, base sa mga lumang tradisyon ng makatang pagtatalo gaya ng karagatan, huwego de prenda at duplo. Ang pinagmulan ng pangalan na balagtasan ay ang orihinal na apelyido ni Francisco Baltazar, Balagtas, dahil ginawa ito para sa okasyon ng pagdiwang ng anibersaryo ng kanyang kaarawan. (wiki)

Ang balagtasan ay hawig sa isang duplo. Ang mga kasali dito ay gumaganap na nasa isang korte na sumisiyasat sa kaso ng isang hari na nawala ang paboritong ibon o singsing. May gumaganap na fiscal o tagausig, isang akusado,at abogado. Ito ay magiging dibate o sinasabing tagisan ng katwiran sa panig ng taga-usig at tagapagtanggol at maaaring paiba-iba ang paksa. Bagamat ito ay lumalabas na dibate sa pamamaraang patula, layunin rin nito na magbigay aliw sa pamamagitan ng paghahalo ng katatawanan, talas ng isip, na may kasamang mga aktor sa isang dula. Ang balagtasan ay ginamit ng mga manunulat upang maipahiwatig ang kanilang palagay sa aspetong politika at mga napapanahong pangyayari at usapan.

Alamat ng Sampalok

Sa isang komunidad ay amy matapobreng donyang sobra sa sungit. Wala itong kinikilalang kapitbahay. Kailangang lagi mo siyang tinatawag na donya upang hindi ka niya ingusan at sigaw-sigawan.

Kapag may kalamidad tulad ng bagyo, sunog, o lindol na lubhang nakaapekto sa mga kapitbahay ay wala siya isa mang tinutulungan. Ang lahat ng kayamanan ay kanyang iniingatan. Gusto niyang lagi itong nadadagdagan upang mapanatili raw niya ang kasaganaan habambuhay.

Sa kawalan ng puso ng donya ay malayo ang damdamin ng mga kababayan niya. Kapag bumababa sa malapalasyong bahay at sumakay sa ipinagyayabang na karwahe ay parang wala siyang sinumang nakikita. Para sa kanya pinakamayaman siya at pawang maralitang dapat tapak-tapakan ang lahat na.

Sa panunuod ng mga sarsuela sa plaza ay kailangang ipagdala siya ng silya ng mga katulong na inaapi-api niya. Gusto niyang pag-usapan ng lahat ang bago niyang baro at saya.

Sa pagsisimba sa kapilya gusting-gusto rin niyang sa harapan siya nakikita. Laging may dalawa siyang katulong na nagsasalit magpaypay sa kaniya. Kapag bigayan na ng abuloy sa simbahan ay parang bulag siyang walang nakikita. Ayaw niya kasing mabawasan kahit katiting ang iniingatang kayamanan na hindi naman niya madadala sa libingan.

Kapag nagdadaan ang prusisyon sa lansangan ay makikitang buong rangyang nagliliwanag ang malalaking bintana ng donya. Ngingisi-ngisi siyang nanunungaw na para bang nagpapahayag sa lahat na tanging ang bahay niya ang pinakamalaki at pinakamaganda na dapat tingnan lamang at kaingitan.

Iyan ang donyang makasarili at mayabang. Walang panahon sa mga kapitbahay at tuwang-tuwang nakauungos sa lahat ng bagay.

Isang tanghali ay galit nag alit ang donya sapagkat nagambala ng nagkakaingay na mga bata ang prenteng-prenteng pagtulog niya. Sumagsag siyang pababa. Nakita niyang nag-aagawan ang mga bata sa mga buto ng halamang ipinamimigay ng isang matandang pulubi.

“Hoy pulubi! Bakit mo ipinamumudmod ang mga butong iyan sa oras ng pagtulog ko ha?” nanggagalaiting tanong ng ganid na donya.

“Pa…pasensya na po kayo. Hindi ko po alam na natutulog kayo,” pagmamakaawa ng pulubi.

“Pasensya, naistorbo mo na ang pagtulog ng reyna ngayon ka pa magdidispensa? Hoy mga bata, huwag na huwag kayong mag-iingay sa harap ng bahay ko oras-oras, minu-minuto. Kung hindi ay matitikman ninyo ang galit ko!” asar na sigaw ng donyang walang pinahahalagahan.

Napaurong ang nanginginig na mga bata nang paghahablutin ng donya ang matitigas na butong tangan-tangan nila.

“Dahil sa mga batang ito nagising tuloy ako. Sige mabahong pulubi, lumayas ka na!. Kay rin mga pesteng bata kayo, umalis kayo sa harap ko!. Alis ngayon din, pronto!”

Nang mapag-isa ang mapang-aping donya ay galit na galit na itinapon nito ang mga buto sa bakuran.

Isang lingo lang ang lumipas ay nagulat ang donya nang matanaw niya sa bakuran ang naglalakihang mga halaman. Natitiyak niyang ang mga iyon ang mga butong ipinamahagi ng pulubi sa mga bata.

Hindi nagtagal ang mga halaman ay naging matataas na puno. Takang-taka ang donya nang mamunga ang mga ibinato niyang mga buto. Pagkatatamis at matuwid na matuwid ang mga bunga ng mga punong may malalabay na mga sanga.

Isang hapong masayang pinagmasdan ng donya ang mga punong hitik sa bunga ay nasulyapan niya ang nakagalitang mga bata na titinga-tingala.

“Pwede po bang makahingi?” gutom na nakikiusap ang mga bata.

“Ano, pahingi? Ako ang nagtanim at nagdilig bakit kailangang manghingi kayo? Mga walang modo! Parang wala kayong mga magulang na nagtuturo sa inyo. Umalis kayo ngayon dito. Bilisan ninyo!”

Upang mapabilis ang pagpapaalis ay kumuha ng timba ng tubig ang donya. Humahalakhak na pinagbabasa nito ang mga paslit na bata na ginaw na ginaw at lubhang kaawa-awa.

Sa di kalayuan ay biglang sumulpot mula sa kawalan ang uugud-ugod na pulubi. Alam niyang nagmamalabis na naman ang donya kaya napilitang lumapit siya. Nagmakaawa siyang bigyan man lang siya ng kahit ilang bunga ng mga punong nagsitubo sa malawak na bakuran.

“Hoy pulubi heto ka na naman. Dati ay inistorbo mo ako sa pagtulog. Ngayon nama’y humihingi ka ng ipagtatawid gutom. Ayokong makita ang pagmumukha mo. Lumayas ka, layas!”

Hindi tuminag sa pagkakatayo ang matanda.

“Sobra ka na! Ang nagugutom ay dapat mong pakainin. Ang nauuhaw ay dapat mong painumin!”

“Kahit kumpul-kumpol ang matatamis na bunga ng mga punong ito ay ipagdadamot ko sa iyo. Wala akong pakialam kung magutom ka man. Ang mahalaga ay kinaiinggitan ng lahat ang mga punong tumubo sa aking bakuran.”

“Ka…kahit na isa man lang. Kaawaan mo na ang isang matandang katulad ko na hilahod na sa gutom.”

“Kahit na kaputol ay di kita bibigyan. Manigas ka riyan sa gutom.”

Akmang papanhik na ang donya nang biglang habulin ng pulubi ang nahuhulog na kumpol na mga bunga.

Sa sobrang galit ng donya ay sinundan kaagad nito ang yuyuko sanang pulubi. Hinablot ng matapobre ang braso ng matanda at isang malakas na sampal ang pinadapo nito sa kaliwang pisngi ng pobre. Ang lakas ng sampal ay ikinatumba at ikinasadlak ng pulubi sa maalikabok na bakuran ng gahaman.

Nanginginig na tumindig ang pulubi at sa isang marangal na tinig ay nangusap, “Kaawa-awa ka Petronila.” Takang-taka ang donya pagkat alam ng pulubi ang tunay na pangalan niya. “Pulubi nga ako pero busilak naman ang puso ko. Ang ibinibigay ko lamang ay anumang aking nakakayanan. Ang mga buto ng halamang namumunga sa iyong bakuran ay mga butong nakaya kong ihandog sa mga pobreng batang tumulong sa akin upang makatawid ako sa tulay na baging na natatanaw mo mula rito. Mga buto lang iyan na pinagkaguluhan at pinagkatuwaan lang nilang paghati-hatian. Mga butong inagaw mo sa kanila na ngayong namunga ay ipinagkait mong hatian sila. Isinusumpa kong magiging maasim ang bunga ng punong iyan. Matuto ka sanang magpakababa sapagkat mamamatay din tayo at ang lupang tinutuntungan natin ay siya ring lupang sa atin ay maglilibing.”

Pagkasabi nito ay tumalikod na ang matanda. Kinabahan ang donya lalo na nang ang mga bunga ng mga punong nasa harap ay nagsiurong at nagmistulang ga daliring nanduduro.

“Lo…lola patawarin ninyo ako,” lumuluhang sabi ng mapagmataas na donya. Pero kahit na anong alok na ihain ay hindi na lumingon pa ang pulubing tila magliliwanag ang katauhan sa mataos na kabaitan.

“Sinampal mo ako tapos inalok?” gumagaralgal pa rin ang tinig ng pulubi na sa isang iglap ay naging liwanag na nakasisilaw. Nang mawala sa harap niya ang matanda ay napaluhod ang donya sa malaking misteryong naganap sa kanya.

Sapagkat sumampal tapos ay nag-alok, ang prutas na umasim mula noon ay tinawag nang Sampal-Ok na sa paglipas ng mga taon ay naging Sampalok. Diyan nagsimula ang alamat ng Sampalok.

Alamat ng Tandang

Si Sidapa na Bathala ng Digmaan ay lagi nang nilalapitan ng mga datu upang mapanatili ang kapayapaan sa kanilang barangay. Alam ni Sidapa na nasa pakikipagkaibigan ng mga pinuno ang susi upang hindi matuloy ang alinmang digmaan.

Sumisikat pa lang ang araw ay nakapila na ang maraming puno ng barangay. Si Sidapa ang nagpapayo upang mapanatili ang kapayapaan sa kani-kanilang lugar.

May mga pagkakataong hindi kaagad nakakasangguni ang mga datu. Nagkakalaban ang mga puno. Kapag nangyari ito, nauuwi sa digmaan ang mga barangay.

Matutulis na sibat ang karaniwang panlaban ng mga mandirigma. Kapag may nasusugatan o namamatay sa labanan, lubos na nalulungkot si Sidapa.

Kapag napagkakasundo ni Sidapa ang nagkakahidwaang mga raha ay natutuwa siya. Naliligayahan siyang nagbibigayan at may respeto sa isa’t isa ang bawat datu. Naniniwala si Sidapa na kapag may digmaan ay walang pag-iibigan. Na kapag may pag-iibigan ay walang digmaan. Lagi niyang pangarap na nag-uusap-usap ang lahat at naggagalangan.

Sa dami ng mga mamamayan, datu at mga barangay sa bayan-bayan, at sa dami rin ng problema na inihahain kay Sidapa, kailangang may nagpapaalala sa kanya sa tuwi-tuwina. Kailangan ding may gigising sa kanya tuwing madaling araw bilang hudyat na may mga datu nang naghahain ng problema.

Isa sa mga sundalo ni Sidapa ang nagprisintang orasan niya. Obligasyon niyang paalalahanan si Sidapa na oras na ng pagkain, o oras nang tapusin ang isang pulong, o oras nang humarap sa ilang bisita, o oras nang magbigay desisyon sa isang problema. Pinakamahirap na Gawain ng Sundalong Orasan ang paggising nang napakaaga tuwing madaling araw. Noong unang mga lingo ay laging napakaaga niyang gumising pero kapag napapakuwento siya sa mga kapwa sundalo ay bahagya siyang nahuhuli sa paggising kay Sidapa.

Mapagpasensya ang bathala niya. Lagi itong pinagbibigyan ang Sundalong Orasan. Upang ganahan sa trabaho ay dinadagdagan ni Sidapa ang mga insentibo nitong pilak, damit at pagkain para sa pamilya.

Tuwang-tuwa naman ang Sundalong Orasan pero mahina itong manindigan. Sa kaunting aya ng mga kaibigan ay natatangay siya upang uminom ng alak. Hindi lamang isa o dalawang kopita, kunidi maraming alak na nagpapalasing sa kanya.

Sa pagkalasing ay naibalita pa niya sa ilang kawal ng naglalabang tribo ang mga sikretong pandigmaang di dapat na ipaalam. Galit na galit si Sidapa. Maraming hindi pagkakaunawaan ang naganap dahil hindi siya ginising ng Sundalong Orasan sa madaling araw.

Nang matuloy ang isang madugong digmaan ng dalawang malaking barangay ay ipinatawag ni Sidapa ang Sundalong Orasan.

Lasing na lasing ang Sundalong Orasan nang humarap sa kanyang bathala.

“Ikaw ang dahilan sa madugong digmaang sana ay naiwasan.”

“Pa…patawad po, Bathalang Sidapa.”

“Pinagbibigyan na kita ng ulang ulit! Marami ang namatay dahil sa iyong kapabayaan. Wala kang utang na loob. Ang mga lihim pandirigmaan at pangkapayapaan ay ipinaalam mo sa lahat. Ang obligasyon mong gisingin ako sa madaling araw ay hindi mo pinahahalagahan. Bilang parusa , magiging isang hayop kang walang gagawin kundi gisingin ang daigdig tuwing nagmamadaling araw!”

Sa isang kisapmata ang Sundalong Orasan ay lumiit nang lumiit. Nagkabalahibo ito sa buong katawan. Naging pakpak ang mga kamay at nagkatahid ang mga paa. Sa halip na magsalita ay tumilaok itong parang nanggigising.

Sa sobrang kahihiyan, lumipad papalabas ng tahanan ni Sidapa ang Sundalong Orasan na magmula noon ay tinatawag na Tandang. Ang Tandang na tumitilaok sa madaling araw ang nagpapaalalang siya ang unang tagagising ng sandaigdigan.

Ito ang pinagmulan ng alamat ng Tandang.

Alamat ni malakas at maganda

Sinasabing sa simula ay wala pang daigdig at Tao; mayroon lamang langit at dagat. Magkasinlawak ang dalawa sapagkat sila'y magkatapat. Ang tanging nilalang na nakapagitan sa kanila ay isang ibon.

Walang tigil sa kalilipad ang ibon sa kalawakan hanggang mainip it at mapagod. Naroon nga ang langit sa itaas ngunit Hindi niya ito abot. Naroon nga ang dagat sa ibaba, ngunit Hindi naman siya makalapag.

Nag-isip ang ibon kung paano niya maaabot ang dalawa. Sumisid itong pabulusok at kumahig nang kumahig sa tubig. Nadama ng ibon na nagkaroon ng silbi ang kanyang ginawa. Mabilis at walang aptid ang kanyang pagkahig na ikinasaboy paitaas ang tubig.

Nagimbal ang langit. Natiyak na kapag Hindi tumigil sa pagkahig ang ibon ay baka umabot sa kanyang dibdib ang tubig-dagat. Naramdaman na rin niyang nag-alab ang dibdib ng dagat sapagkat ginalit nga ito ng ibon; dahil dito, nag-isip na siya ng paraan para mapahinto ito.

Naiisip ng langit na gumawa ng bato sa kanyang mga ulap at saka ibinagsak iyon sa dagat upang maampat ang galit niyo na nilikha ng ibon.

Sa mga batong ibinagsak niya sa dagat, inatasan lumapag ang ibon upang siyang gawing pugad, at saka sinabing huwag na silang gambalain pa ng dagat.

Lumapag anga ang ibon sa isang batong pulo ngunit my namataan naman siyang isang bagay na lulutang-lutang. Hindi niya iyon pinansin, ngunit nang siya ay masagi at masaktan ng putol na kawayang nakalutang, siya ay napoot at walang tigil na tinuka ang kawayang may dalawang biyas.

Nabiyak ang kawayan. Sa unang biyas ay lumitaw ang isang lalaki at isang babae naman sa ikalawa.

Sa dalawang ito nagsimula ang daigdig sapagkat sila ang naging unang Tao.

Alamat ng Sibulan Sa Bundok Apo

Bagobo Myth of the People of Mindanao

SIBULAN: pinagmulan; bukal ng sapa o ilog; tinubuan...

Ito ay mainam halimbawa kung paano tinatangka ng mga tao na ipaliwanag ang mga bagay at pangyayari sa kani-kanilang paligid. Halos lahat sila, pati ang mga Bagobo, ay naniwalang sila ang kauna-unahang tao. Sa matandang-matanda nang alamat na ito, inilahad ng Bagobo ang pinagmulan nila at ng mga kalapit. At binago ang alamat upang ipaliwanag ang pinagmulan ng mga ang Español at Amerkano na dumating nitong nakaraang 400 taon lamang... --Mabel Cook Cole, Philippine Folk Tales, 1916

NUONG pasimula, nabuhay ang isang lalaki lamang, si Toglai, at isang babae, si Toglibon. Ang 2 unang anak nila at isang lalaki at babae na, paglaki, ay naglakbay sa malayong-malayo upang humanap ng matitirahan. Walang nabalita tungkol sa kanila hanggang bumalik ang kanilang mga anak, ang mga Español at mga Amerkano.

Pagkatapos umalis ang 2 unang anak, nagka-anak pa ng marami sina Toglai at Toglibon. Wala sa kanilang umalis, namuhay lahat sa Sibulan, sa gilid ng bundok Apo, kasama ng kanilang mga magulang. Pagkaraan ng matagal na matagal na panahon, namatay din, sa wakas, sina Toglai at Toglibon at naging mga ‘diwata.’

Hindi nagtagal pagkatapos, nagpanahon ng tuyot (sequia, drought) at sa luob ng 3 taon, wala kasing patak ng ulan (lluvia, rain) na bumagsak. Lahat ng ilog at lawa ay natuyo, at sa kawalan ng tubig, natuyo lahat ng halaman, at namatay pati mga isda at iba pang hayop na nabubuhay sa tubig.

“Talagang pinarurusahan tayo ni Manama,” sabi ng mga ulilang magkakapatid. “Kailangang maglakbay tayo nang malayo sa iba’t ibang upang humanap ng tubig at pagkain.”

Dala-dalawa, nag-alisan ang magkakapatid mula sa sinibulan sa bundok Apo at kumalat kung saan-saan. Sa bawat puok na tinigilan nila, dumami ang mga tao at ganito nagka-tao sa buong daigdig. Ang pangkat-pangkat na nabuo ng kanilang mga anak-anakan (descendants) ay tinatawag pa hanggang ngayon ayon sa mga bagay na dala nila mula sa Sibulan.

Isang babae at isang lalaki ay nagtungo sa kanluran (occidente, west), bitbit-bitbit ang mga bato mula sa ilog Sibulan. Pagkatapos ng mahabang lakbay, nakarating sila sa isang puok na may mala-lawak na bukid, tinutubuan ng makapal na talahib (cogon, elephant grass), at dinidilig ng marami at malalaking ilog at lawa ng tubig (laguna, lake). Nanduon pa hanggang ngayon ang kanilang mga anak-anakan, tinatawag na Magindanao dahil sa mga bato mula sa ilog Sibulan na binibitbit duon ng mga ninuno.

Dalawa pang anak nina Toglai at Toglibon ay nagtungo naman sa timog (sur, south), bitbit ang mga buslo (cestas, baskets) na tinawag na mga baraan. Nakakita rin sila ng mainam na matitirahan, at duon dumami ang kanilang mga anak-anakan, tinatawag ngayong Baraan o Bilaan dahil sa dala-dalang mga baraan ng kanilang ninuno.

Dalawa sa mga naulilang anak nina Toglai at Toglibon, isang binatilyo at isang dalagita, ay hindi nakaalis sa bundok Apo dahil masyado nang nanghina sa gutom upang maglakbay. Dumating ang araw na agaw-buhay na sila nang gumapang ang binatilyo upang humanap ng anumang makakain. Hindi inaasahan, nakakita siya ng tubo matamis (sugarcane) na, pagkaputol niya, ay may sapat na katas (jugo, juice) upang buhain silang dalawa hanggang natapos ang panahon ng tag-tuyot at nagsimula ang tag-ulan. Dahil dito, ang mga anak-anakan nila ay tinatawag ngayong Bagob

Alamat ng Binangonan

Ang bayan ng Binangonan ay nasa dakong silangan ng Laguna de Bay. Ang dagat na ito ay nasa pagitan ng lalawigan ng Rizal at ng Laguna.

Noong araw, ang mga nakatira sa bayan ng Binangonan ay magkakamag-anak. Sila ay may ugaling madasalin. Nagdadamayan rin sila sa oras ng kalungkutan at kahirapan.

Lahat ng ito ay nawalang saysay dahil sa isang malakas na bagyo na dumating sa kanilang bayan.

Marami ang mga nasaktan at napinsala ang kabuhayan dahil sa bagyo. Marami rin ang ipinadpad doon nga malalaking alon. Isa na rito ang isang lalaki. Inakala nilang patay na ito at hindi na humihinga.

"Sa ayos ng suot niya ay hindi siya mangingisda. Tulungan natin siya," anang alkalde ng bayan.

Pinulsuhan ng isang albularyo ang lalaki. Minasahe niya ito at diniinan sa dibdib para mailabas ang mga nainom na tubig hanggang sa huminga na ito. Kumilos ang lalaki at nagpilit bumangon.

Mabilis na kumalat ang balita sa nayon at sa mga karatigpook tungkol sa bumangong patay.

Magmula noon, ang baybay-dagat ay tinawag na nilang binangunan ng patay.

Ayaw magsalita ng lalaki. Inakala tuloy ng lahat na pipi ito. Mabait at masipag naman ito kaya pinagkatiwalaan ng alkalde. Maging ang anak na dalaga ng alkalde ay napalapit din sa estranghero.

Bina ang pangalan ng anak ng alkalde. Si Bina ang nakatuklas na nakapagsasalita ang binata. Agustin ang pangalan nito at pinag-aaral ng isang pari sa Maynila. Lumayas siya dahil napagbintangan ng pagnanakaw. Sa Pateros siya nanunuluyan.

"Namangka ako para pawiin ang aking sama ng loob. Noon lang ako namangkang mag-isa. Inabutan ako ng malakas na hangin. Inanod ako sa malayo nang lumaki ang mga laon. Lumubog ang bangkang sinasakyan ko. Pinilit kong kumapit pero nawalan ako ng malay," malungkot na salaysay ni Agustin.

"Kawawa ka na naman," ang nahahabag na sambit ni Bina.

Dahil sa pagkakalapit ay nagkaibigan ang dalawa.

Isang gabi ay nagpasya silang magtanan. Sa kabi-lugan ng buwan ay dahan-dahan silang nanaog at nagtungo sa tabing dagat. Sakasamaang palad ay nakasalubong nila ang alkalde na nagpapahangin sa may dalampasigan.

Nahulaan ng alkalde na magtatanan ang dalawa. Sa galit ay naging marahas ito sa binata hanggang mapatay ito.

Nabigla rin ang alkalde sa bilis ng pangyayari. Tumakas ito at iniwan ang anak na umiiyak habang kalong si Agustin. Sa sama ng loob ay nagdilim ang isip ni Bina. Nagpakamatay siya sa tabi ng lalaking minamahal.

Kinabukasan ay natagpuan ng mga tagaroon ang dalawang bangkay sa mismong lugar na binangunan noon ni Agustin. Doon na rin nila inilibing ang dalawa. Magmula noon, ang pook na iyon ay tinawag na Binangonan.

Alamat ng Bundok Kanlaon 2

Sa bahaging Bisaya ay may isang bundok ng humahati sa Silangan at Kanluran. Ito ang bundok Kanlaon.

Noong unang panahon, may isang malupit na namiminsala sa mga tao. Ito ay ang ulupong na may pitong ulo. Nagbubuga ito ng apoy. Wala itong patawad. Waring walang makakagapi sa ulupong na ito na nakatira sa bundok. Marami na siyang napatay dahil sa pagbubuga ng apoy kapag nagagalit.

Kumunsulta si Haring Matog sa mga pantas. May manggagamot na nagmungkahing mag-alay sila sa ulupong ng isang magandang dalaga upang matigil ito sa pamiminsala.

Ipinaabot naman ng kura paroko sa mga mamamayan ang balita. Sa takot ng mga kababaihan na baka sila ang ialay ay pinintahan nila ang kanilang mga muka. Pumangit ang itsura nila dahil sa mga pinta.

Makalipas ang isang buwan, bigong bumalik ang pari. "Wala na pong natitirang magandang dalaga. Nasunog po ang kanilang mukha nang abuting sila nang ibinugang apoy ng ulupong."

Nalungkot ang hari sapagkat maging si Datu Sagay ay nagpatunay sa mga ibinalita ng pari.

Tanging si Prinsesa Talisay na lamang ang natitirang magandang dalaga rito.

Samantala, isang banyaga ang nagkataong nakabalita sa pananalanta ng ulupong. Inalok ng binata ang hari ng kanyang tulong. Anito ay siya ang pupuksa sa ulupong.

"Matapang ka, binata. Kung mapapatay mo ang salot na ulupong ay ibibigay ko sa iyo ang kalahati ng aking yaman. At ipakakasal ko rin sa iyo ang kaisa-isa kong anak na si Prinsesa Talisay," may paghangang wika ng hari.

Naglakbay si Laon, ang binatang banyaga. Sa paglalakbay niya patungong bundok ay nakasalubong niya ang isang langgam.

"Hoy, Langgam! Ako si Laon. Pakisabi mo kay Haring Langgam may utos ang panginoon ninyong si Laon. Lahat ng sundalong langgam ay papuntahin sa bundok. Papatayin natin ang namiminsalang salot na ulupong. Ito ay pata na rin sa ating kapayapaan."

Gayundin ang sinabi ni Laon kay Haring Bubuyog at kay Haring Lawin na handa ring tumulong. Lahat sila ay nagtungo sa bundok.

Doon naganap ang umaatikabong bakbakan. Halos matabunan na ang ulupong sa rami ng umatakeng mga langgam. Pinagkakagat nila ang ulupong. Tinusok naman ng mga bubuyog ang mga mata ng salot. Hindi nila pansin ang ibinubugang apoy ng ulupong. Patuloy sila sa laban nila.

Samantala, sa kaharian ay hindi mapalagay ang mga tao. Umiiyak si Prinsesa Talisay. Humingi siya ng tulong sa kanyang amain na si Datu Sagay. Nagpasya si Datu Sagay na sundan si Khan-Laon upang pigilan ito sa iba pang binabalak. Ipinagsisigawan naman ng mga tao na si Prinsesa Talisay ang iaalay sa ulupong kapag nabigo si Khan-Laon sa labanan.

Nakarating sa bundok si Datu Sagay at ang kanayang mga kawal. Kitang-kita nila na diniudukot ng lawin ang mga mata ng halimaw at pinagtatagpas ni Khan-Laon ang mga ulo ng ulupong.

Tuwang-tuwa nang bumalik sa kaharian sina Khan-Laon at ang kanyang mga kaibigan. Tuwang-tuwa rin si Datu Sagay na ibinalita ang kagitingan ni Khan-Laon.

"Ang lahat pong ito ay hindi ko kayang gawin kung wala ang aking mga kaibigan, Mahal na Hari. Kaya ang hiling ko lamang ay huwag silang patayin sapagkat tulad din natin sila na nilikha ng Diyos," pakiusap ni Khan-Laon.

Agad namang ibinigay ng hari ang kanyang ipinangako. Ipinikasal din niya ang anak na prinsesa kay Laon. Mula noon ay masyadong nagsama ang mag-asawa. Tinawag nilang Kanlaon ang bundok bilang pagkilala sa kabayanihan ni Laon.

Alamat ng Gapan

Noong unang panahon ay may isang batang napakatigas ng ulo. Hindi siya sumusunod sa utos at payo ng mga magulang. Sa halip ay ang mga ipinagbabawal ng ina ang kanyang ginagawa. Ang pangalan ng bata ay Gardo.

Minsan ay pinagsaing si Gardo ng ina. Pagkaluto ng sinaing ay agad siyang umalis para makipaglaro. Lumabas siya ng bakuran. Lumakad siya nang lumakad hanggang mapansin niyang hindi siya umaalis sa nilalakaran. Inisip na niyang umuwi, ngunit napagod na siya ay hindi pa rin makita ang daan pauwi.

Sa pagod ni Gardo ay napaupo siya sa isang nakahigang puno. Nakatulog siya roon.

Samantala, ang kanyang ina ay hindi na mapakali. Labis na itong nag-aalala. Hinanap niya ang bata. Ipinagtanong niya ang anak sa lahat ng mga taong nakasalubong niya.

"Parang ang anak ninyo ang nakita ko sa kabilang bukid. Paikut-ikot siya sa dalawang puno na parang napaglalaruan ng tiyanak," balita ng isang matanda.

"Kung hindi mo pa rin siya makita ay kumuha ka ng isang bilao. Ipukpok mo sa puno ng hagdan at tawagin mo ng malakas ang kanyang pangalan," payo naman ng isang albularyo.

Sinunod ng ina ni Gardo ang payo ngunit napagod lang siya ay walang dumating na Gardo.

Sa kinaroroonan ay nagulat si Gardo kaya nagising. Nakarinig siya ng malakas na palahaw at iyak ng isang sanggol. Nakahubad ang sanggol at malaki ang tiyan. Nakahiga ito sa isang malaking dahon ng saging. Kinarga ni Gardo ang sanggol at inpinaghele ngunit patuloy ito sa pagiyak. Nainis na si Gardo at akma na niyang papaluin ang sanggol nang bigla itong magbago ng anyo. Ang sanggol ay naging isang matandang lalaki na mahaba ang buhok at balbas.

Ibinagsak ni Gardo ang matanda at kumaripas siya ng takbo. Saka lang nawala ang engkantadong matanda. Takbo nang takbo si Gardo. Ang hindi niya alam ay hindi siya umaalis sa kanyang pwesto. Paikut-ikot lang siya sa puno ng kawayan.

Pagsapit ng takipsilim ay nadapa na sa pagod si Gardo. Gayunman ay pinilit pa rin niyang gumapang pauwi kahit hirap na hirap na siya.

Pauwi na rin noon ang ina ni Gardo mula sa paghahanap sa anak. Nagulat ito nang masalubong si Gardo na gumagapang.

"Naku, anak! Saan ka ba galing? At bakit ka gumagapang? Hindi mo ba kayang maglakad?" sunud-sunod na tanong ng nag-aalalang ina.

"Napaglaruan po ako ng engkanto. Buti na lang at nabigkas ko ang mga salitang Hesus, Maria at Jose. Kaya po ako nakaalis doon," sabi ni Gardo.

"Iyan ang napapala ng batang matigas ang ulo at salbahe. Pinarurusahan ng masasamang espiritu. Mula ngayon ay lagi kang magdarasal para hindi ka mapaglaruan. At lahat ng utos namin ng ama mo ay lagi mong susundin."

"Opo, inay!"

Magmula nga noon ay naging bukambibig ng mga tao ang, "Baka matulad kayo kay Gardong Gapang. Gapang nang gapang."

Dahil dito, ang pook na kinaroroonan ng bukid na napaliligiran ng mga kawayan kung saan nakita si Gardo ay tinawag na Gapan. Sa ngayon, ang Gapan ay isang bayan sa lalawigan ng Nueva Ecija.

Alamat ng Lanzones 3

Noong unang panahon, may isang napakagandang dalaga na naninirahan sa isang maliit na bario na ang pangalan ay “Karilag”. Namumuhay siyang kasama ang kanyang ama na si Lum-ao at ang ina na si Berehna.

Si Karilag ay hindi lamang maganda, siya rin ay matulungin isang dahilan upang siyang maging tanyag sa kanilang lugar. At dahil dito, maraming mga binata ang nagnanais na siya’y mapangasawa, subali’t isang lalaki lamang ang nakapasa sa mga katangiang hinahanap ni Karilag at iyon ay si Kasim na isang magsasaka.

Pinakasalan ni Kasim si Karilag, at sila’y namuhay na Masaya, madalas na nasa bukid si Kasim habang nasa bahay naman si Karilag at ginagampanan ang payak na gawain ng isang may-bahay. Masaya sila sa ganitong pamumuhay.

Isang araw ang kanilang kasiyahan ay natapos ng si Tamaru – isang mayamang tao sa kanilang lugar na nagging manliligaw ni Karilag, iniutos niya sa kanyang mga tauhan na dukutin si Karilag. Siya’y nagalit dahil sa pagwalang bahala sa kaniya ni Karilag. Ito’y kaniyang hinalay at piñata at pagkatapos ay ibinaon sa lupang sinasaka ni Kasim.

Sa kabilang dako, si Kasim ay di balisa sapagka’t hindi niya makita ang kanyang asawa sa kanilang bahay, hinanap niya ito sa lahat ng lugar sa kanilang baryo subalit hindi niya ito matagpuan. Hindi na siya pumupunta sa kanilang bukid dahil sa paghahanap niya kay Karilag sa loob ng tatlong buwan. Isang araw, sumuko na rin siya sa paghahanap at bumalik sa kanyang bukid. Sa kanyang pagkamagha, natagpuan niya rito ang isang puno ng prutas, tinikman niya ang isa, subalit sa kanyang pagkadismaya, ang bunga ay hindi matamis, kaya ipinasiya niyang putulin ito subalit sa kadahilanang siyang pagod na, siya’y nakatulog, habang siya’y natutulog, napanaginipan niya ang kaniyang asawang si Karilag na kinakausap siya, “Kasim aking mahal na asawa” ako ang nasa puno, piñata ako ni Tamaru, subali’y huwag ka ng maghiganti, alagaan mo na lamang ang puno ng prutas upang ng sag anon ako’y makakasama mo rin magpakailanman.

Pagkatapos ng pangyayaring iyon, ginawang lahat ni Kasim ang kayang makakaya upang maalagaan ng maayos ang puno. Binabantayan niya ito araw at gabi, dinidiligan, at kinakausap na animo’y ito ang kanyang asawang si Karilag.

Isang umaga ng buwan ng Oktubre, pumunta si Kasim sa kanyang bukid upang dalawin ang puno ng prutas. Nagulat siya dahil ang bunga nito ay kulay dilaw na (hinog) kaya tinikman niya ang isa ay siya’y masaya dahil ito ay matamis at masarap. Hinayaan din niyang matikman ng kayang mga kababaryo at tulad ni Kasim nagustuhan din nilang lahat ang lasa nito, sinabi ni Kasim na ang bunga ay isang maliit na ala-ala ng kanyang asawang si Karilag, katulad ng kanyang asawa ang bunga ay matamis. At pagkatapos non ang mga taong baryo ay nagtanim na ng buto ng prutas, at ito’y pinangalanan nilang “Buahan” mula sa salitang “Bulahan”.

Alamat ng Liliw

Tulad ng ibang bayansa Pilipinas, ang bayan ng Liliw ay walang nakakakilala. Isa lamang itong mayamang gubat noon. Dito matatagpuan ang mga masasayang ibon na nag aawitan. Dito rin nakatira ang maraming mababangis na mga hayop.

Ang Liliw ay matatagpuan sa paanan ng Bundok Banahaw. Ang bundok na ito ay pinagpala sa mga magagandang tanawin.

Alamin natin kung bakit ito tinawag na Liliw. Ayon sa alamat, ang bayan ng Liliw ay naitatag noong 1571. Noong araw ay pinamumunuan ito ni Gat Tayao. Si Gat Tayao ang panganay ni Gat Apaya.

Kahit may namumuno sa bayan, hindi nila alam kung ano ang itatawag ditto. Naisip ni Gat Tayao na dapat nilang bigyan ng pangalan ang kanilang bayan. Isang araw ay nagpatawag siya ng pulong . Ang paksa ng pagpupulong ay para bigyan ng pangalan ang kanilang bayan. Karamihan sa mga dumalo ay nagbigay ng suhestiyon sa maaring itawag sa kanilang bayan.

Maingat na ping-aralan ni Gat tayao ang mga pangalan pero ang lahat ng iyon ay hindi tumutugma sa kanilang bayan. Ang nasa isip kasi ni Gat Tayao ay may mga relasyon sa mga ibong makikita roon ang maging pangalan ng kaniolang bayan.

Nagpakuha ng isang mahabang puno ng kawayan si Gat Tayao. “Itayo ninyo ang mahabang puno ng kawayan.” Utos niya.

Nagtulong-tulong ang mga tao upang mabilis na maitayo ang kawayan. “Ano po ang aming gagawin?” tanong ng isa na tumulong sa pagtayo.

“Ganito. Aalamin natin kung ano ang unang ibon na edadapo sa tuktok ng kawayan. Kung anong ibon ang unang dadapo ay iyon ang itatawag natin sa ating bayan,” paliwang ng pinuno.

Lahat sila ay nagmatyag sa tuktok ng kawayan. Hinihintay nilakung anong unang ibong dadapo sa tuktok ng kawayan. Ilang sandali pa, isang lawin ang dumapo sa tuktok ng kawayan. Napamaang at malungkot ang mga tao.Para sa kanila, ang lawin ay malas na ibon . Hindi sila maka-papayag na iyon ang itawag sa bayan nila.

Nakinig si Gat Tayao sa hinaing ng mga tao. Ipinalipat niya ang kawayan sa ibang lugar. Muli silang naghintay. Ilang saglit pa ay may isang masayang ibon na dumapo roon. Umawit din ito. “Liw-iw-iw-liw!”

Namangha ang mga tao maging si Gat Tayao sa narinig na awit. Hindi nila alam ang pangalan ng maliit na ibon kaya lahat sila ay nagkaisa na kunin ang pangalan ng bayan nila mula sa himig na inawit ng ibon. Ito ay ang liw-iw-iw-liw.Hindi naglaon ang bayan nila ay tinawag na Liliw.

Alamat ng Manika

Noong unang araw, hindi pa nakamumulatan ng tao ang mga laruan ginagamit ng bata ngayon. Isa rito ay Manika. Kung mapapansin ninyo. Ito’y kawangis ng mga tao.

Noon, may mag-asawa na nag nanais na magkaroon kahit isang anak lamang. Sa loob ng dalawampung taon pagsasama ay hindi sila tumigil sa paggagamot, pagdasal at pamamanata upang matupad lamang ang kanilang mithiin. Sa pagdaan ng panahon naging malungkutin ang mag-asawa.

Hanggang minsan, hatinggabi na noon ng may marinig na ingit ng sanggol. Hindi sila makatulog dahil walang tigil sa pag iyak ang bata. Kaya’t napagpasiyahan na lumabas at alamin kung ano ang nangyayari sa sanggol. Binaybay nila ang daanan patungo sa dampa.

Nakita nila ang isang babae na halos wala ng buhay at hawak ang bata na noo’y kasisilang pa lamang. Bago pa man malagutan ng hininga ang ina ay ipinagbilin niya ang anak sa mag-asawa. Tuwang-tuwa ang dalawa sapagkat natupad na rin ang kanilang inaasamasam. Ang magkaroon ng sanggol sa kanilang tahanan.

Inaruga nila at minahal nang lubos ang bata. Pinangalanan itong Nika. Sa edad na lima ay napakagandang bata ni Nika. Lahat ng luho tulad ng magagandang damit, masasarap na pagkain at marami pang iba ay ibinigay rito.

Ngunit sa kabila ng kagandahan ng kanyang mukha ay nakatago doon ang kanyang masamang ugali. Maramot siya at tuwina’y nang-aaway ng kapwa bata. Ayaw niyang makalaro ang mahihirap na bata. Kapag nilalapitan siya ng mga bata lalo na yung marurumi ay pinangdidirihan niya ito.

Napansin ng mag-asawa ang masamang ugali ni Nika. Sa kabila ng magandang ipinamulat ng Mag-asawa ay nanatili pa rin si Nika sa masama nitong pag-uugali.

Isang araw na nasa hardin si Nika. Sa tabi niya ang maraming prutas na siya nitong kinakain, nang may isang batang pulubi ang lumapit sa kanya. Humihingi iyon ng kahit anong makakain. Ngunit sa halip na bigyan ito ni Nika ay itinaboy pa niya ito palayo. Hindi pa siya nasiyahan pinukol pa niya ito ng bato, hanggang sa masugatan ang bata.

Ngunit maya-maya’y namangha siya. Unti-unting nagbago ng anyo ang batang pulubi hanggang sa maging magandang Ada. Galit iyon at wika… “Salbahe ka talagang bata parurusahan kita sa iyong masamang gawa. Gagawin kitang isang laruan na makapagbibigay-kasiyahan sa mga batang katulad mo.

Isang iglap ay nabalutan si Nika ng makapal na usok. Nang mapawi ay nahantad ang isang napaka-gandang laruan na kamukha ni Nika.

Kaya’t ng mawala ang Ada, nang dumating ang ina-inahan ni Nika. Nagtaka pa ang babae nang Makita ang laruan na tila bata. Dinampot niya iyon at nagpatuloy sa paghahanap sa anak.

Ngunit gabi na’y hindi pa rin nakikita si Nika, na lingid sa kanilang kaalaman ay siyang laruan na nasa kanila.

Habang naghihintay, napagmasdan ng Mag-asawa ang laruan. Doon nila napansin na hawig ito sa kanilang anak-anakan, kung kaya’t mula noon ay tinawag na lamang nila itong Nika. Hanggang sa kalaunan ay naging “MANIKA” na ang naging katawagan.

Alamat ng Marinduque

Noong unang panahon may pamayanan sa Timog Katagalugan na pinamumunuan ng isang haring mayaman at makapangyarihan, iginagalang ngunit kinatatakutan. Siya’y si Datu Batumbakal, tinaguriang gayon dahil sa siya’y may pusong bakal.

Namuno siya sa Balayan, isang pamayanang sagana sa mga yaman ng kalikasan. Sa panahon ng anihan, naging ugali ng mga katutubo na magpasalamat sa Poong Maykapal sa kanilang masaganang ani. Nagtitipon sila sa tahanan ng Datu at sama-sama silang nag-aalay ng kanilang mga ani tanda ng pasasalamat at sa kapayapaan ng kanilang pamumuhay.

Kasama ng Datu ang kanilang anak na si Marin, isang dilag na pinipintuho dahil sa angking kagandahan. Maraming mga manliligaw ang dalaga na nagmumula sa iba’t-ibang kaharian, ngunit tatlo lamang ang masugid: Datu Bagal ng Mindoro, Datu Saguil ng Laguna at Datu Kawili ng Camarines. Sa kanilang pagluhog, hindi naaantig ang puso ng Prinsesa Marin.

Isang araw, naakit ang dalaga ng mga awit ng Garduke, isang makata na humabi ng mga awitin at tulain sa kagandahan at kariktan ng kalikasan. Siya’y dukhang mangingisda mula sa Taal, nagbibigay aliw sa kaharian ni Datu Batumbakal. Naakit si Marin sa kakisigan ng makata na nagtapat ng pag-ibig sa dalaga. Di nagtagal at sila’y naging magsing-irog.

Nang matuklasan ito ng Datu, nagalit siya. Sumalungat siya sa pag-iibigan ng dalawa. Nais niyang ang mapangasawa ng anak ay isang maharlika. Iniutos niyang patayin si Garduke kung igigiit niya ang pag-ibig sa Prinsesa Marin.

Nalungkot ang Prinsesa, ngunit isang araw habang namamasyal sa dalampasigan ng Bombon, nasalubong niya si Garduke. Ipinahayag ng dalaga ang walang kamatayan niyang pag-ibig sa binata, na di alintana ang pagsalaysay ng binata na siya’y walang kayamanan at kapangyarihang maipagmamalaki.

”Hindi ko kailangan ang kayamanan at kapangyarihan,” wika ni Prinsesa Marin. ”Kailangan kita; may wagas na layunin. Mahal ko ang isang taong mapagkumbaba, makatao at tagahanga ng kalikasan”, dugtong pa ng dalaga.

Nalaman ng Datu ang lihim ng pagtatagpo ng dalawa kaya iniutos niya na pugutan ng ulo si Garduke. Dahil diyan, ipinasya nina Prinsesa Marin at Garduke na tumakas. Sumakay sila sa bangka patungo sa Tayabas Bay, hinabol sila ng mga sundalo ni Datu Batumbakal kasama ang tatlong masugid na manliligaw. Nang inaakala ng dalawa na maaabutan sila ng mga sundalo, iniutos ng dalawa sa kasamang utusan na magkasamang gapusin silang dalawa at ihulog sa gitna ng karagatan. At ganon nga ang nangyari.

Sa pagdaraan ng panahon, may umusbong na hugis pusong pulo sa pook ng pinaglagakan ng katawan nina Prinsesa Marin at Garduke. Ang pulo ay pinangalanang Marinduke, ang pinakamatahimik at mapayapang pulo sa Timog Katagalugan.

Ang Alamat ng Basey

(Alamat ng Visayas)

Dahil sa ipinakitang kalupitan ng mga tulisang-dagat, ang mga naninirahan sa Balud, sa pangunguna ng mga misyonerong Heswita ay nagtungo sa Binongtoan, isa sa kalapit na nayon. Doon ay nagsimula silang bumuo ng panibagong nayon at matatag nakuta na yari sa mga batong adobe. Pinatatag nila ang kanilang nayon. Naglagay sila ng mga pamigil na harang laban sa marahas na pananalakay ng mga tulisang-dagat. Ang mga tagapamuno ng Binongtoan ay sina Ambrocio Makarumpag, Francisco Karanguing, Juan Katindoy at Tomas Makahilig. Sa pagpupulong ng mga tagapamuno na dinaluhan ng mga misyonerong Heswita, sila’y nagkasundo na pangalanan ang lugar na Baysay na may kahulugang ‘maganda’ bilang parangal at sa alaala ng kanilang magandang si Bungangsakit. Samantala, ang mga taga-Omit na nakasalamuha ni Bungangsakit nang kanyang kabataan ay hindi sumama sa pagtatatag ng bayan ng Baysay. Sa halip sila’y nagkaisa at nagtatag ng kanilang sariling barangay na pinangalanang Guibaysayi, na may kahulugang ‘Ang Pinakamaganda’ bilang pagbibigay parangal din sa kagandahan ng kanilang si Bungangsakit.

Ang mga naninirahan sa Baysay ay nagtatag ng pangkat ng mga tagapagtanggol na binubuo ng matatapang na kalalakihan sa kanilang lugar na pinamumunuan ni Katindoy, isang matapang na mandirigma. Batid nilang ang mga tulisang-dagat ay muling babalik kaya’t nagtayo sila ng kuta na yari sa matitigas na bato sa Bungal na matatagpuan sa bukana ng ilog. Sa kutang ito magtitipon ang matatapang na tagapagtanggol ni Katindoy upang planuhin ang kanilang mga gagawing depensa laban sa mga tulisang-dagat atupang mamatyagan ang paparating na mga vinta. Nuong 1832, ang ilang piling lugar sa Bungal ay inihanda para sa pagtatayo ng Simbahang Katoliko ng mga Heswita. Subalit sa kakapusang-palad , ang walo-walo ay dumating at sinalanta ang buong kuta. Ang walo-walo ay walong araw na walang tigil na pag-ulan nang malakas na may kasamang malalakas na hangin. Pagkalipas ng ilang araw, dumaan pa ang napakalakas at nagngangalit na bagyo sa lugar na kumitil sa napakaraming buhay at sumira ng napakaraming ari-arian.

Sapagkat walang matirahan at sinalanta ng bagyo, ang mga natirang buhay na naninirahan sa Baysay ay ay nagpasyang muling kumilos upang humanap ng lugar na may mga burol na magsisilbing pananggalang sa malalakas na hangin. Napili nila ang kasalukuyang kilalalagyan ng bayan ng Baysay. Malapit sa lugar na ito ay matatagpuan ang mga burol na isa sa mga ito ay tinayuan ng mga katutubo ng mataas na tore. Mula sa tore ay matatanaw ang paparating na mga vinta at ang mga burol ay maaaring mapaglikasan sa mga panahon ng pagbaha at kublihan kapag may malalakas na bagyo.

Alamat ni Pakungo-Adipen

Si Pakungo-Adipe ay isang tamad na tao. Ang gusto lang niyang gawin ay humiga at matulog buong araw. Subalit sa isa mang dahilan o anupaman siya ay masuwerte at itong kuwentong ito ang patunay.

Isang araw ay napakasarap ng tulog niya ng may marinig siyang tinig na nagsasabing “Pakungo-Adipen, pakiusap panain mo ako. Panguko-Adipen, pakiusap panain mo ako.”

Siya ay nagising subalit hindi niya pinansin ang tinig. “Pakungo-Adipen, gawin mo, pakiusap panain mo ako” sabi ng tinig. “Pakungo-Adipen, gawin mo pakiusap panain mo ako.”

Nag-aatubili man, idinilat ni Pakungo-Adipen ang isa niyang mata at nakita niya ang isang maliit na ibon na nakadapo sa kalapit na puno. “Ayoko masyado akong pagod para gumawa” sagot ni Pakungo-Adipen at muling natulog.

“Pakunog-Adipen gawin mo pakiusap, panain mo ako” ulit ng ibon. “Pakungo-Adipen, gawin mo, pakiusap panain mo ako”

Sa wakes bumangon si Pakungo-Adipen, talagang nainis mula sa kanyang pagbangon sa pagkakahiga. Kinuha niya ang pana, inasinta at pinana ang ibon. Muli siyang bumalik sa higaan at iniwan niya ang ibon sa lugar kung saan ito bumagsak. Pinilit niyang mapikit ang kanyang mata ng muling magsalit ang ibon.

At sinabing, Pakungo-Adipen, damputin mo ako. Pakungo-Adipen, damputin mo ako.” Narinig niya ngunit hindi gumalaw.

“Pakungo-Adipen damputin mo ako” ulit ng ibon “Pakungo-Adipen damputin mo ako.”

“Ako’y abala sa paghahanap ng antok para pumunta at kunin ka,” tugon ni Pakungo-Adipen. “Hindi ako babangon para damputin lang ang isang patay na ibon.”

“Pakungo-Adipen, damputin mo ako,” ulit ng ibon. “Pakungo-Adipen damputin mo ako.” Galit na nagsalita si Pakungo-Adipen, “Hiniling mo sa akin na panain, pinana kita. Ngayon inaasahan mo na lalapitan kita at dadamputin?”

“Pakungo-Adipen, pakiusap, damputin mo ako” ulit ng ibon. “Pakungo-Adipen, pakiusap, damputin mo ako.” Sa wakes bumangon si Pakungo-Adipen, dinampot ang ibon at itinapon sa kusina” ngayon, makakatulog na ako ng maayos at tuloy-tuloy,” usal niya habang humihiga at agad na nakatulog.

Subalit muling nagsalita ang ibon sinabi, “Pakungo-Adipen linisin mo ako at lutuin. Pakungo-Adipen pakiusap linisin mo ako at lutuin,” Si Pakungo-Adipen ay nagising at nagwika, “Ano bang problema ng ibong ito? Hindi na ba nito ititikom ang bunganga?” tumanggi siyang bumangon. “Pakungo-Adipen pakiusap linisan mo ako at lutuin, ulit ng ibon. Pakungo-Adipen pakiusap linisan mo ako at lutuin.

“Ano bang ibon ito, hiniling niyang panain ko siya, pinana ko. Hiniling niyang damputin ko siya, dinampot ko. Ngayon naman linisin ko daw siya at lutuin?” Tumayo siya kahit napipilitan, nilinis ang ibon, hiniwa at iniwang kumukulo sa palayok. Muli siyang bumalik sa higaan.

At nang maluto ang ibon muli itong nagsalita “Pakungo-Adipen pakiusap ilagay mo ako sa sahig at takpan ng kumot, Pakungo-Adipen pakiusap ilagay mo ako sa sahig at takpan ng kumot.

Narinig ni Pakungo-Adipen ang ibon ngunit hindi niya ito pinansin. “Pakungo-Adipen, pakiusap ilagay mo ako sa sahig at takpan ng kumot,” ulit ng ibon. “Pakungo-Adipen, pakiusap ilagay mo ako sa sahig at takpan ng kumot.

Hindi pa rin pinakingan ni Pakungo-Adipen ang ibon.

“Pakungo-Adipen pakiusap ilagay mo ako sa sahig at takpan ng kumot sabi ng ibon at inulit-ulit niya ang mga salita hanggang sa maupo si Pakungo-Adipen at sinabing. “Anong klaseng ibon ka ba, iyong totoo? Gusto mong panain kita, pinana kita. Gusto mong damputin kita, dinampot kita. Gusto mong linisan kita at lutuin, ginawa ko. At ngayon inaasahan mong ibabalik kita sa sahig at tatakpan ng kumot? Wala na akong gagawing anupaman!” Sumigaw siya at muling bumalik sa pagtulog.

Subalit nagsalita ulit ang ibon “Pakungo-Adipen pakiusap ilagay mo ako sa sahig at takpan ng kumot. Pakungo-Adipen, pakiusap ilagay mo ako sa sahig at takpan ng kumot.” At sinabi niya ito ng paulit-ulit hanggang si Pakungo-Adipen ay napilitang tumayo at kinuha ang ibon at inilapag sa sahig at saka tinakpan ng malinis na kumot at nang matapos siya sa ginagawa, napabuntung-hininga siya ng malalim at sinabing “Sa wakes, makakatulog na ako.”

“Subalit maya-maya lang ay may narinig siyang tinig na nagsasabing, “Pakungo-Adipen, pakiusap alisan mo ako ng ballot. Pakungo-Adipen, pakiusap alisan mo ako ng ballot.

Si Pakungo-Adipen ay hindi tuminag. Ipinikit niya ang kanyang mata ng mahigpit at nagsimula na siyang himilik, dahil sa mas maganda ang tulog niya kung siya ay humihilik.

“Pakungo-Adipen, pakiusap tanggalan mo ako ng ballot” sabi ng malambing na tinig. “Pakungo-Adipen, pakiusap tanggalan mo ako ng ballot.”

Si Pakungo-Adipen ay tumayo, nagdabog at nagwika, “Anong ibon ka o demonyo? Sinabi mo sa akin na panain kita, pinana kita, sinabi mong damputin ka, dinampot kita. Sinabi mong linisan at lutuin ka, nilinis at niluto kita. Sinabi mong ilagay ka sa sahig at takpan ng kumot. Inilagay kita sa sahig at tinakpan ng kumot. At ngayon inaasahan mong pupuntahan kita at aalisin ng ballot. Wala na akong gagawing iba. Ako’y abala sa pagtulog!”

Pagkasabi, bumalik siya sa higaan at maya-maya pang naghihilik ulit, pero ang boses ay hindi tumigil sa pagsasalita. Nagpaulit-ulit pa ito. “Pakungo-Adipen, pakiusap alisan mo ako ng ballot. Pakungo-Adipen, pakiusap, alisan mo ako ng ballot. Pakungo-Adipen, pakiusap alisan mo ako ng ballot.

“Oh, hindi na talaga ako magkakaroon ng katahimikan sa ibong ito! Usal ni Pakungo-Adipen at tumayo na. dumiretso siya kung saan niya binalot ang ibon. Hinila ang ballot, at sa kanyang pagkagulat, isang maganda at kaakit-akit na panoorin ang tumambad sa kanyang mga mata. Dahil sa sahig nakahiga, hindi ang ibong luto, nilinisan at pinana. Doon sa sahig ay walang ibon. Doon sa sahig nakahiga ang pinakamagandang prinsesa at sa pagkabigla ni Pakungo-Adipen nakalimutan niyang bumalik sa pagtulog at inihimlay sa kanyang bisig ang prinsesa at para tapusin ang aking alamat, nagpakasal sila.

Nagsisisi ako at hindi ko talaga alam kung nagkaroon ng masayang buhay si Pakungo-Adipen at ang prinsesa. Kung talagang pipigain mo ako ng sagot masasabi kong maari dahil ikaw na ang magkakaroon ng magandang asawa sa buhay, maaaring mahiya na si Pakungo-Adipen na matulog ng sobra. Mayroon akong munting agam-agam na maaaring si Pakungo-Adipen ay natutong magtrabaho ng husto at lagi ng gising gayong siya ay may malambing na asawa.

Subalit, iyan ay akin lamang hula.

Alamat ng unang lalaki at babae

Ang Unang Lalaki at Unang Babae
(Alamat)

Noong unang-unang panahon, isang ibon lamang ang nakatira sa ating lupain. Sa paglipas ng mga araw, may tumubong dalawang puno ng kawayan. Sa tulong ng hamog at ulan, lumaki at lumago ang mga punong kawayan. Ito ang ginawang tirahan ng ibon.

Minsan, may narinig na mga katok ang ibon mula sa puno ng kawayan.

Tinuka-tuka niya ito. At nabiyak ang kawayan! Lumabas ang isang lalaki.

“Ako si Lalak!” wika ng lalaki.

Muling nakarinig ng katok ang ibon. Tinuka ng ibon ang ikalawang puno ng kawayan. Nabiyak ito at lumabas ang isang babae.

“Ako si Babay!” wika ng babae.

Si Lalak at Baba yang naging unang lalaki at babae sa ating lupain.

Alamat ng Lahing Kayumanggi

Lahing Kayumanggi – Lahing Piling-pili
(Alamat)

Maganda ang kwento ng pagkakalikha ng taong kulay kayumanggi. Ang mga Pilipino ay kabilang sa lahing ito. Maipagmamalaki natin ang lahing kayumanggi, ang lahing piling-pili.

Noong unang panahon, madilim at walang anyo ang daigdig. Nilikha ng Panginoon ang araw upang maging maliwanag ang daigdig sa maghapon. Nilikha Niya ang buwan at mga bituin upang magbigay ng liwanag sa gabi. Ang mga ito’y ililagay Niyang lahat sa langit. Nilikha Niya ang mga dagat, ilog, talon, bundok, at burol. Nilikha din Niya ang mga puno, halaman, ibon at sari-saring isda. Ngunit malungkot pa rin ang Panginioon.

“Kailangang lumikha Ako ng tanong maninirahan sa daigdig. Sila ang magpapaganda at mag-aalaga sa mga bagay na Aking nilikha,” ang sabi ng Panginoon.

Nakita Niya ang makapal na lupa. Dumakot Siya at bumuo ng hugis-tao. Isinalang Niya ito sa isang lutuan.

“Kaytagal naman maluto,” ang sabi ng Panginoon. “Mamamasyal muna Ako.”

Habang pinagmamasdan ng Panginoon ang mga puno at halaman, may naamoy Siyang bagay na nasusunog.

Binalikan ng Panginoon ang Kanyang niluluto. Nakita Niyang sunog at maitim na ang lupang hugis-tao.

Ang unang taong ito ang pinagmulan ng lahing itim. Sa lahing ito kabilang ang mga Negro at mga Ita.

Naging maingat ang Panginoon sa paglikha ng ikalawang tao. Dumakot uli Siya ng lupa. Marami at malaki ang lupang dinakot Niya. Inilagay Niya ito sa lutuan. Binantayan Niya ang pagluluto at hindi Niya ito pinatagal. Kinuha na Niya agad ang lupang hugis-tao.

“Puti? Naku, maputlang-maputla,” ang sabi ng Panginoon.

Ang nalikhang ito ng Panginoon ang pinagmulan ng lahing puti. Ditto napabilang ang mga Amerikano at Europeo.

Ibig ng Panginoon na lumikha ng tao na katamtamang laki; ang kulay ay di puti at di itim. Dumakot Siyang muli ng lupa. Katamtaman lamang ang dami. Maingat Niya itong inilagay sa lutuan. Buong tiyaga Niya itong binantayan.

Kaylaking tuwa ng Panginoon!

Kayumanggi ang kulay ng Kanyang nalikha. Hindi itim… hindi puti… hindi sunog… hindi hilaw…

“Salamat,” ang natutuwang sabi ng Panginoon. “Nakalikha din Ako ng taong may tamang laki at kulay.”

Ang huling nilikhang tao ng Panginoon ang pinagmulan ng lahing kayumanggi. Dito kabilang ang mga Pilipino. Piling-pili ang lahing kayumanggi.

Alamat ng Lansones 2

Noong unang panahon, sa isang bayan sa Laguna matatagpuan ang napakaraming mga puno na may mga bilog-bilog na bunga. Mukhang masarap ang prutas ngunit wala sino man ang mangahas na kumain nito sapagkat ang mga bunga ay lason. Ni lumapit sa nasabing puno ay ayaw gawin ng mga taong bayan.

Napatunayan nilang lason ang mga bunga nang isang araw ay may napadpad na manlalakbay sa kanilang bayan. Dahil sa pagod, naupo ang matanda sa ilalim ng nasabing puno upang makapagpahinga. Nang makita ng manlalakbay ang mga nakasabit na bunga ay bigla niyang naalala ang kanyang gutom at pumitas ng mga ito.

May isa sa mga taong bayan ang nakakita nang isubo ng matanda ang bunga. Tinangka niya itong pigilan ngunit huli na ng naabutan niya ang matanda. Nakain na nito ang lasong bunga at unti-unti na itong nangingisay at bumubula ang bibig. Dahil sa pangyayaring ito, mas lalong natakot ang mga taong bayan na lumapit sa puno.

Sumapit ang isang matinding tagtuyot sa lugar. Namatay ang mga pananim at ang tanging natira ay ang mga lasong puno na hitik na hitik sa bunga. Taimtim na nag-dasal ang mga taong bayan na matapos na sana ang tagtuyot upang sila ay muling makapagtanim at makapag-ani ng makakain sapagkat malapit ng maubos ang naka-imbak nilang pagkain.

Isang araw sa kainitan ng tanghali, isang mahiwagang babae ang dumating at kumatok sa mga pintuan ng mga taong bayan. Nanlilimos ang magandang babae ng makakain. Ngunit walang maibigay ang mga tao sapagkat salat din sila sa pagkain. Isang bata ang lumapit sa magandang babae at nagbigay ng kapiranggot na makakain. Pagpasensyahan na daw niya ito dahil iyon na lamang ang natitira niyang pagkain.

Napangiti ang babae at kinuha ang pagkaing inabot ng bata. Pinanood ng bata ang babae habang ito ay kumakain. Pagkatapos kumain, tinanong ng babae ang bata kung bakit nila nasabing salat sila sa pagkain samantalang marami namang bunga ang kanilang mga punong-kahoy. Ikinuwento ng bata sa babae na lason ang mga bungang ito. Napangiti ang babae at umiling ito.

Pumitas siya ng bunga at pinisil ito hanggang sa lumabas ang laman. Bago pa man napigilan ng bata ang babae ay naisubo na nito ang puting laman ng bunga. Nagtaka ang bata sapagkat walang nangyari sa babae; sa halip nakangiti nitong ibinigay ang prutas sa bata na siya namang tinikman din ang bunga.

Masarap at manamis-namis ang prutas. Sa tuwa ng bata ay napasigaw ito at tinawag ang mga kapitbahay upang matikman din nila ang prutas. Nagsilabasan ang mga taong bayan. Noong una ayaw nilang paniwalaan ang bata ngunit di naglaon ay tinikman din nila ito at napag-alaman ngang matamis ang bunga. Hinanap nila ang magandang babae upang pasalamatan ngunit wala na ito.

Naniniwala silang tinanggal ng mahiwagang babae ang lason sa mga bunga. Simula ang dating "lason" ay naging "lansones".

Alamat ng Lanzones

Sinasabing ang puno ng lansones ay karaniwang makikita sa Luzon. Gayunman, walang gaanong pumapansin dito. Isang araw, isang magnanakaw ng kalabaw ang hinahabol ng mga tao. Napagawi ito sa lansonesan at doon nagtago. Sapagkat gutom na gutom na rin ang magnanakaw sa katatakbo, pumitas siya ng lansones at kumain. Nalason siya. Dinatnan siya ng mga taong patay at may bakas pa ng bula sa bibig. Mula noon, pinagkatakutan ang lansones. Walang nangahas kumain nito.

Minsan, isang babaing nakaputi ang dumating. Palakad-lakad ito sa may lansonesan. Pakanta-kanta ang babae kaya marami ang nakatingin sa kanya pero nangangamba namang makipag-usap. Nakita ng lahat na kumuha ng bunga ng lansones ang babae at nagsimulang kumain. Inasahan ng mga nanonood na mamamatay siya pero walang nangyari sa kanya. Kinambatan niya ang mga tao para lumapit. "Alam kong nagugutom kayo, inalisan ko na ito ng lason. Maaari na ninyong kainin." Takot pa rin ang mga tao. Pero inabutan sila ng babae ng lansones. "Makikita ninyong may bakas ng kurot ang prutas. Iyan ang tanda na inalisan ko na ito ng lason. Kumain na kayo." At nawala ang babae.

Sinapantaha ng lahat na isang ada ang babae. Tinikman nilang lahat ang prutas. At naroon nga ang bakas ng kurot, wari’y lalong nagpalinamnam sa lansones.

Alamat ng Makopa 3

Noong mga unang taon ng pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas, sinasabing tahimik at maligayang namumuhay ang mga tao sa isang nayon sa Kailokohan. Madaling naihasik ng mga Kastila ang Kritiyanismo sa nayong yaon sapagkat ang mga mamamayan at mababait at masunurin. Kilala rin sila sa kasipagan at pagkamadasalin.

Ganyan na lamang ang pagmamahal at pag-iingat ng mga tao roon sa gintong kampana sapagkat nananalig silang sa kampanang yaon nakasalalay ang takbo ng kanilang pamumuhay. Nagsisilbi yaong inspirasyon nila sa buhay. Lalo silang nagsisikap na mapaunlad ang kanilang kabuhayan.

Ang kampanang ginto ay naging sagrado at napakahalaga sa mga mamamayan, naging laging usap-usapan hanggang mabalitaan ng masasamang loob sa isang malayong pook. Nais din nila ang kasaganaan, kaya't hinangad nilang mapasakanila ang kampana. Lihim silang bumalangkas ng kaparaanan. Nalaman nilang sa itaas ng simbahan nakalagay ang kampana. Isang gabing madilim ay nagsipaghanda sila at sandatahang tinungo ang pook ng simbahan. Mangyari na ang mangyari, pilit nilang kukunin ang kampana.

Sa kabutihang-palad, may nakapagbalita naman sa mga pari sa napipintong panloloob sa simbahan. Nalaman nilang ang kampana ay nanakawin kaya't buong ingat nila iton ibinaba at lihim na ibinaon. Ipagsasanggalang nila ito anuman ang kanilang sapitin!

Nang dumating ang masasamang loob ay hindi na nila nakita ang kampanang ginto. Laking galit nila! Dahil sa pagkabigo, pinagpapatay nilang lahat ang nasa simbahan sapagkat ayaw magtapat sa kinaroroonan ng kampana.

Anong lungkot sa taong bayan kinabukasan! Patay lahat ang mga tao sa simbahan - ang mga pari, sakristan at ilang mga tauhan ! Wala ang kampana at walang nakakaalam kung saan ito naroroon.

Inasikaso ng taong bayan ang mga bangkay ng nasawi at inilibing ang mga iyon nang buong dangal.

Mula noon, ang tagingting ng kampana ay hindi na narinig sa nayong naturan. Nalungkot na ang mga tao at nawalan na sila ng sigla at pag-asa. Tinamad na rin sila at natuyo ang kanilang pananim. Umunti na ng umunti ang kanilang ani at mga alagang hayop.

Lumipas ang maraming taon at ang tungkol sa kampana ay nalimot na ng mga tao. Nangamatay na ang matatandang nakakaalam sa kasaysayan ng kampanang ginto at ang mga kabataan nama'y wala nang nalalaman tungkol doon.

Sa loob ng bakuran ng simbahan ay may tumubong isang punong di pa kilala ng mga tao. Ito'y nagbunga ng hugis kampana, makikislap na pula ang labas at maputing parang bulak ang laman. Sapagkat nasa bakuran ng simbahan, ang mga bunga'y sa gintong kopa sa simbahan naihambing ng mga tao.

"Parang kopa!" ang sabi ng ilan.

"Maraming kopa!" ang bulalas naman ng marami.

Simula noon, kung tawagin ng mga tao ang pook simbahan ay sinasabing, :Doon sa maraming kopa, doon sa makopa."

Nang matagalan, ang puno ay nakilala na sa tawag na makopa.

Alamat ng Makopa 2

Noong unang panahon ay may isang bayan na kalapit ng iasng mataas na bundok at halos naliligiran ng malapulong gubat. Ang mga mamamayan ditto ay tahimik at maligaya sa kanilang pamumuhay. Ang malawak na bukirin at mayabong na punong-kahoy ay nagbibigay ng masaganang ani na siyang ikinabubuhay ng bawat taong naninirahan doon.

Ngunit sa lahat ang pinagmamalaki ng mamamayan ay ang kanilang gintong kampana na nakasabit sa simboryo ng simbahan. Ang pinagmulan nito ay matagal ng nalimutan. Ayon sa mga kanunu-nunuan nila ang kampanang iyon ay nagisnan na nila at kanila ngang ginagalang. Dito ay may napapaloob na hiwaga at ang paniwala’y doon nanggagaling ang biyayang tinatamasa nila sa buhay. Ang batingaw na iyon ay napakaganda ang hubog, malakas, at buo ang tunog. Kung tumutunog ay kinaririrnggan ng napakagandang tinig ng bawat taong makarinigay sapilitang lumuluhod at taimtim na nagpapasalamat sa Maykapal dahil sa mga biyaya nilang tinatanggap.Talagang napakalaki ng pagsamba at paggalang ng mga tao sa kanilang batingaw.

Maraming sa tao sa malalayong bayan ang nakaalam sa kahalagahan ng kampanang ito. Hindi lamang kakaunti ang nagkaroon ng masamang nasa na makamtan ang nasabing batingaw. Higit sa lahat na may nais ay ang mga tulisang naninirahan sa gubat. Balak nilang tunawin ito kapagka nakuha nila.

Isang araw, ang buong bayan ay nagimbal sa sigaw na: “Tulisan, tulisan ang mga tulisan ay dumarating!” Di nag-aksaya ng panahon ang pari at ang dalawang sakristan, biglang ibinababa ang kampana’t itinago. Nang dumating ang mga tulisan wala na ang batingaw. Ang pari at mga sakristan ay pingsasaktan ng mga tulisan at pilit na pinalabas sa kanila ang batingaw. Datapwa’t hindi nagtapat ang mga ito hanggang sa pagkamuhi ng mga tulisan ay pinagpuputlan sila ng liig. Nagbalik ang mga tulisan sa gubat na hindi nakamtan ang pakay nila.

Ang bayan ay nagulo. Lahat ng tao’y nalungkot pagka’t ang pinakamamahal nilang batingaw ay di nila makita sapagka’t ang nakaalam lamang ng pinagtaguan nito ay ang tatlong pinatay ng tulisan. Lahat ng mamamayan – bata, matanda, mayaman, mahirap ay para-parang nangagsipaghanap. Nguni’t hindi rin nila matagpuan. Lumipas ang maraming araw at ang batinagw ay patuloy ng naglaho. Sa hinaba-haba ng panahon ang mga tao ay nakalimot na sa kanilang banal na gawain. Wala ng pumupunta sa simbahan upang magdasal. Ang mga bukid ay naiwan ding tiwangwang. Lagi na lamang may gulo sa bayan. Anupa’t ang bayan ay nababalot ng kalungkutan.

Isang umaga, may maraming taon na nakalilipas ang mga taong nagdaraan sa may simbahan ay nakakita ng isang punung-kahoy sa tabi ng kumbento na hitik na hitik sa bungang-kaiba sa mga bungang kahoy. Ang mga bunga ay kakaiba ang hugis, at hugis kampana. Nagkagulo ang mga tao sa paligid ng puno at sila ay nagtaka kung saan nanggaling ang punong yaon na bukod sa hugis kampana ay mamula-mula pa na anaki’y ginto. Isang matandang lalaki ang pumagitna sa mga taong nangaroroon at nagsalita ng, “Habang ako’y natutulog, tila nakarinig ako ng isang tinig na nag-uutos na hukayin ko ang ilalim ng isang puno sa tabi ng kumbento. Ngunit ito’y di ko pansin sa pag-aakala ko na isang panaginip lamang.”

Madaling ginawa ng mga tao ang sinabi ng matanda. Laki ng katuwaan nila nang matagpuan ang batingaw sa ilalim ng ugat ng nasabing puno. Ang lahat ng mga tao ay nagtungo sa simbahan at nagpasalamat sa Diyos sa pagkakabalik ng kanilang kampana. Makailang sandali ang magagandang tunog ng kampana ay narinig na. Ito ay nagbigay ng kasiyahan at katahimikan sa puso ng mga tao habang sila ay tamtim na nananalangin.

Ang mahiwagang puno naman ay patuloy ng pagbubunga at nang lumaon ay napag-alamang iyon ay kinakain. Ang mga bata’y nangatutuwa sa hugis ng bunga nito, kawangki ng kopa. Pagkalipas ng ilang araw ang bunga ay tinaguriang “Makopa”.

Alamat ng Makopa

Sinasabing may isang bayang hindi nakakilala ng gutom dahil may isang gong o batingaw silang nagkakaloob ng kanilang kahilingan. Nabalitaan ito ng mga tulisan kaya nag-ambisyon silang nakawin ang gong at ilipat ito sa ibang lugar. Sa takot ng mga tao sa pagsalakay ng mga tulisan, ibinaon nila ang gong sa isang lugar na malapit sa gubat.

Sumalakay nga ang mga tulisan. Nakipaglaban ang mga taong-bayan hanggang maitaboy paalis ang mga gustong magnakaw ng kanilang gong. Sa kasawiang-palad, marami-rami rin ang namatay. Kabilang dito ang mga nagbaon ng gong. Samakatwid, walang makapagsabi kung saan nakatago ang gong.

Ilang taon ang lumipas at hindi pa rin nakikita ang gong.Naghihirap na ang mga tao. Isang araw, isang bata ang napadako sa tabi ng gubat at nakakita ng isang punong may bungang hugis batingaw (kahugis ng gong na nawawala). Inakyat ng bata ang puno at tinikman ang bunga. Nasarapan siya kaya nag-uwi pa para sa mga kababayan. Nang makita ng mga kababayan niya ang bunga naghinala silang naroon sa punong iyon ang kanilang gong. Nagpuntahan ang mga tao roon at hinukay ang ugat ng puno. Totoo nga! Sa ilalim niyon nakabaon ang gong na susi ng kanilang kasaganaan. Nakuhang muli ang gong at nagkaroon pa ng punong may matamis na bungang hugis kampana ang mga taong-bayan.

Alamat ng Mangga

Kaisa-isang anak nina Aling Maria at Mang Juan si Ben. Mabait at matulungin si Ben. Nagmana siya sa kanyang mga magulang na mababait din naman. Isang araw, isang matandang pulubi ang kinaawaan ni Ben. Inuwi niya ang pulubi sa bahay, ipinagluto at pinakain. Isang araw naman, samantalang nangangahoy, isang matandang gutom na gutom ang nasalubong niya. Pinakain din niya ito at binigyan ng damit.

Makaraan ang ilang panahon, nagkasakit si Ben. Sa kabila ng pagsisikap ng mag-asawa na pagalingin ang anak, lumubha ito at namatay pagkatapos. Ganoon na lamang ang iyak ng mag-asawa. Kinabukasan, habang nakaburol ang kanilang anak, dumating ang isang diwata. Hiningi nito ang puso ni Ben, Ibinaon ng diwata ang puso sa isang bundok. Ito ay naging punongkahoy na may bungang hugis-puso. Marami ang nakikinabang ngayon sa bungang ito.

Alamat ng Matsing

Sa mayamang kaharian, noong unang panahon, ay may isang prinsesang ubod ng ganda. Siya ai si Prinsesa Amapela na ang lahat ay humahanga sa taglay na kagandahan.

Ngunit sa likod ng kanyang kagandahan ay napakasamang ugali.Ang prinsesa ay ubod ng sungit at suplada. Napakataas ng pagtingin niya sa kanyang sarili.

“Ayoko sa mga taong pangit! Palayasin sila sa palasyo!” ang palding sigaw nito sa tuwing makakakita ng pangit sa palasyo.

Dahil sa prinsesa, ang lahat lamang ng magaganda ang nakakapasok at nakakapagtrabaho sa loob ng palasyo. At ang mga pangit ay itinaboy sa labas upang maging mga alipin at manggagawa.

Sa paglipas ng panahon, dumating ang takdang araw sa pagpili ni Prinsesa Amapela ng mapapangasawa. At naghanda nga ang kaharian.Inimbitahan ang maraming maharlikang tao buhat sa ibaaa’t ibang kaharian. Nagsidating din ang maraming makikisig na prinsipe, upang ang isa sa sa kanila ay ang siyang mapangasawa ng ng prinsesa.

Di nagtagal, nagsimjula ng mamilii si Prinsesa Amapela ng mapapangasawa. Ang lahat ng prrinsipe ay tumayo sa kanyang harapan at nagbigay-galang. Isa sa mga prinsipe ang nagustuhan ng prinsesa, at ito’y si Prinsipe Algori.

Si Prinsipe Algori ay isang napakasipag na prrinsipe, na animo Adonis na namumukod tangi sa lahat ng naroroon.Ngunit bago pa man napili ni Prinsesa Amapela ang makisig na prinsipe, ay may nakita siya na napakapangit-pangit na prinsipe na nakatayo sa likuran nito.

Hindi napigilan ng prinsesa ang sarili.

“Sino ka? Hindi ka nahiya saiyong sarili! Napakapangit mo! Lumayas ka rito at magbalik ka na sa kwebang pinanggalingan mo!” ang bulyaw nito. Nabigla ang lahat sa nasal ng prinsesa.

“Siya ang aking napili! Si Prinsipe Algori! Siya ang aking mapapangasawa,” ang agad na idinugtong nito sabay turo kay Prinsipe Algori.

Masayang lumapit si Prinsipe Algori sa prinsesa at humalik sa kamay nito. Isa isa ng nag-alisan ang mga nabigong prinssipe, ngunit nanatiling nakatayo sa harapan ang pangit na prinsipe.

“Ano pa ang hinihintay mo! Lumayas ka na! Ayaw kitang Makita!” ang muling bulyaw ng prinsesa na tila nandidiri.

Malumanay na nagsalita ang prinsipeng pangit, Hindi ako manghihinayang sa isang tulad mo. Kung ano ang ganda ng iyong mukha ay siya naming kapangitan ng iyong ugali,” ang wika nito.

Bigla ay nagbago ang anyo ng prinsipeng pangit. Ito ay nagging isang napakakisig na lalaki, higit kay Prinsipe Algori.

Namangha ang lahat, sapagkat ang pangit na prinsipe ay ang “Diyos pala ng Kakisigan.” Bumababa ang isang kumpol ng ulap, at sumakay rito ang “Diyos na Kakisigan,” at tuluyan nang lumisan.

Nanghinayang ang lahat lalo na ang hari at reyna. Ngunit higit sa lahat, nanghnayang nang husto si Prinsesa Amapela bagay na hindi niya pinahalata.

Agad na ikinasal ng hari sina Prinsesa Amapela at Prrinssipe Algori. Ngunit matapos ang kasal, ganun na lamang ang gulat ng lahat.

Ngayong mag-aswa na tayo kailangan mong sumama sa aking kaharian, “ang wika ni Prinsipe Algori.

“Anong ibig mong sabihin?” ang nagtatakang tanong ng prinsesa.

Bigla, nabago aang anyo ni Prinsipe Algori. Ito ay naging kakaibang nilalang ng puno ng balahibo ang buong katawan. Nagsigawan at nasindak ang lahat, lalo pa’t bigla na lang nabago ang anyo ni Prinsesa A mapela. Nabalot din ito ng balahibo sa buong katawan, at nagkaroon pa ng buntot.

Hindi makapaniwala ang lahat, subalit huli na,.Dinala na si Prinsesa Amapela sa kagubatan ni Prinsipe Algori, na siya palang “Diyos ng mga hayop sagubat.” At si Prinsesa Amapela ang kauna-unahang matsing sa kagubatan. Ito ang nagging parrusa ng kanyang pagiging suplada at mapagmataas.

Kaya dapat nating tandaan na hindi natin dapat husgahan ang tao sa kanyang panlabas na anyo, dahil ang higit na mahalaga ay ang tunay na pagkatao at pag-uugali.

Alamat ng Mindanao 2

Mayroon isang Sultan sa isang pulo na kilala hindi lamang dahil siya ay isang dugong bughaw, kundi dahil rin sa kanyang katangian. Di lamang siya mayaman, si Sultan Gutang ay matapang, magandang lalaki at may matipunong pangangatawan. Si Sultan ay may natatanging anak, bukod sa isang prinsesa , nakakaakit ang kanyang kagandahan. Saan ka man maparoon, usap-usapan ang kagandahang niyang taglay. Prinsesa Minda ang ngalan niya. Dahil sa tanyag na kagandahan ni Minda, maraming tagahanga ito saan dako ng karatig pook. Marami ang nanliligaw: mga mayayaman, matalino, at may dugo ring maharlika. Dahil nga sa dami ng masugid na tagahanga nito, walang tulak siyangkabigin. Kaya minarapat ni Sultan Gutang na magkaroon ng isang pagsubok upang malaman kung sino ang higit na mapalad at karapat-dapat sa kanyang anak na si Prinsesa Minda.

Nangyari nga ang ibig ng Sultan. Marami ang sumubok sa layuning makuha ang kamay ni Minda. Halos lahat ng sumubok at nagwagi sa una at ikalawang pagsubok, ngunit nabigo sa ikatlo. Ngunit may isang prinsipe ang nagaasm-asam na sumubok sa mga patakaran ng nasabing sultan. Ngunit, bago siya sumali sa palahok, matinding pag-iisip ang kanyang ginugol. Dahil sa una ay sigurado siyang magtatagumpay, ang ikalawa ay sigurado siyang mabibigo. Kaya’t muling nag-iisip . Napagpasyahan niyang humiram ng mga kaing-kaing na ang mga ginto mula sa kanyang mga kaibigang mayayaman at prinsipe upang makabuo ng labintatlong tiklis ng ginto. Dahil ang ikalawang pagsubok ay kung paano mahihigitan ang kayamanan ng Sultan.

Lalong nabuhayan ng loob ang prinsipe sa mga pagkakataon na kapag nagkakatinginan sila ng prinsesa ay para na ri siyang humahanga sa kanya. Dahil di kaila ang kagandahang lalaki ng prinsipe at kakisigan. Nabatid ng prinsipe na may pagtingin din ang prinsesa.

Sinimulan n a ang unang pagsubok kay Prinsipe Lanao sa pagsasalaysay niya sa kanyang mga ninuno mula sa umpisa hanggang sa sampung henerasyon. Higit ang tuwa niya ng makapasa sa unang pagsubok sa dahilang hindi totoo ang ika-sampung henerasyon dahil ito ay may halong imbento lamang.

Agad sumunod ang ikalawang pagsubok. Tinanong ng Sultan kung gaano karami ang kanyang dalang ginto. Agad siyang sumagot na labintatlong kaing. Walang duda ang tagumpay ni Prinsipe Lanao sa ikalawang pagsubok dahil may pito lamang tiklis nag into mayroon ang Sultan.

Ang hulong pagsubok ay agad din pinabatid sa Prinsipe kung ano ang dapat na sumunod niayang gagawin pang ganap nang mapasakamay ang mayuming si Prinsesa Minda. Pagtulay sa lubid ang ikatlong pagsubok. Pagtulay sa lubid na kapag ikaw ay nahulog sa isang malalim na bangin ay sigurado ang iyong kamatayan .

Pinagpabukas pa ang huling pagsubok upang makapagpahinga ang binata. Subali’t lingid sa kaalaman ng binata na kaya pala ipinagpabukas pa ay upang mapaghandaan din ng Sultan ang gagawing patibong upang ang Prinsipe ay hindi magtagumpay. Kaagad na lumisan si Prinsipe Lanao upang makapagpahinga at mapag-aralan ang kanyang plano para sa darating na pagsubok kinabukasan.

Subali’t si Prinsesa Minda ay may nabalitaan na may patibong na ilalagay ang mga tauhan ng Sultan upang mahulog ang Prinsipe.Agad na pinasiyast ni Prinsesa Minda kung ano ang ilalagay na patibong. Napag-alaman ng katulong na kakabitan ng tali an gang lubid na tatawiran ng Pinsipe na siyang magiging dahilan ng pag-uga ng lubid na magiging dahilan ng pagkahulog ng Prinsipe.

Dahil sa nabatid na patibong, kaagad na tinanggal ng mga katulong ang patibong upang walang maging balakid sa pagtawid ng butihing Prinsipe. Pagdating kinaumagahan ay naganap ang pagsubok na siya namng pinagtagumpayan ng Prinsipe. Walang nagawa ang Sultan kundi tuparin ang pangakong kasalan. Nang mamana ng Prinsipe, ang pamamahala ng lugar, marami ang nasiyahan sa pamamalakad ng mag-asawa sa pulo at mula noon pinangalanan ang isla ng Mindanao na hango sa pangalang Minda at Lanao.

Alamat ng Mindanao

Mayroon isang Sultan sa isang pulo na kilala hindi lamang dahil siya ay isang dugong bughaw, kundi dahil rin sa kanyang katangian. Di lamang siya mayaman, si Sultan Gutang ay matapang, magandang lalaki at may matipunong pangangatawan. Si Sultan ay may natatanging anak, bukod sa isang prinsesa , nakakaakit ang kanyang kagandahan. Saan ka man maparoon, usap-usapan ang kagandahang niyang taglay. Prinsesa Minda ang ngalan niya. Dahil sa tanyag na kagandahan ni Minda, maraming tagahanga ito saan dako ng karatig pook. Marami ang nanliligaw: mga mayayaman, matalino, at may dugo ring maharlika. Dahil nga sa dami ng masugid na tagahanga nito, walang tulak siyangkabigin. Kaya minarapat ni Sultan Gutang na magkaroon ng isang pagsubok upang malaman kung sino ang higit na mapalad at karapat-dapat sa kanyang anak na si Prinsesa Minda.

Nangyari nga ang ibig ng Sultan. Marami ang sumubok sa layuning makuha ang kamay ni Minda. Halos lahat ng sumubok at nagwagi sa una at ikalawang pagsubok, ngunit nabigo sa ikatlo. Ngunit may isang prinsipe ang nagaasm-asam na sumubok sa mga patakaran ng nasabing sultan. Ngunit, bago siya sumali sa palahok, matinding pag-iisip ang kanyang ginugol. Dahil sa una ay sigurado siyang magtatagumpay, ang ikalawa ay sigurado siyang mabibigo. Kaya’t muling nag-iisip . Napagpasyahan niyang humiram ng mga kaing-kaing na ang mga ginto mula sa kanyang mga kaibigang mayayaman at prinsipe upang makabuo ng labintatlong tiklis ng ginto. Dahil ang ikalawang pagsubok ay kung paano mahihigitan ang kayamanan ng Sultan.

Lalong nabuhayan ng loob ang prinsipe sa mga pagkakataon na kapag nagkakatinginan sila ng prinsesa ay para na ri siyang humahanga sa kanya. Dahil di kaila ang kagandahang lalaki ng prinsipe at kakisigan. Nabatid ng prinsipe na may pagtingin din ang prinsesa.

Sinimulan n a ang unang pagsubok kay Prinsipe Lanao sa pagsasalaysay niya sa kanyang mga ninuno mula sa umpisa hanggang sa sampung henerasyon. Higit ang tuwa niya ng makapasa sa unang pagsubok sa dahilang hindi totoo ang ika-sampung henerasyon dahil ito ay may halong imbento lamang.

Agad sumunod ang ikalawang pagsubok. Tinanong ng Sultan kung gaano karami ang kanyang dalang ginto. Agad siyang sumagot na labintatlong kaing. Walang duda ang tagumpay ni Prinsipe Lanao sa ikalawang pagsubok dahil may pito lamang tiklis nag into mayroon ang Sultan.

Ang hulong pagsubok ay agad din pinabatid sa Prinsipe kung ano ang dapat na sumunod niayang gagawin pang ganap nang mapasakamay ang mayuming si Prinsesa Minda. Pagtulay sa lubid ang ikatlong pagsubok. Pagtulay sa lubid na kapag ikaw ay nahulog sa isang malalim na bangin ay sigurado ang iyong kamatayan .

Pinagpabukas pa ang huling pagsubok upang makapagpahinga ang binata. Subali’t lingid sa kaalaman ng binata na kaya pala ipinagpabukas pa ay upang mapaghandaan din ng Sultan ang gagawing patibong upang ang Prinsipe ay hindi magtagumpay. Kaagad na lumisan si Prinsipe Lanao upang makapagpahinga at mapag-aralan ang kanyang plano para sa darating na pagsubok kinabukasan.

Subali’t si Prinsesa Minda ay may nabalitaan na may patibong na ilalagay ang mga tauhan ng Sultan upang mahulog ang Prinsipe.Agad na pinasiyast ni Prinsesa Minda kung ano ang ilalagay na patibong. Napag-alaman ng katulong na kakabitan ng tali an gang lubid na tatawiran ng Pinsipe na siyang magiging dahilan ng pag-uga ng lubid na magiging dahilan ng pagkahulog ng Prinsipe.

Dahil sa nabatid na patibong, kaagad na tinanggal ng mga katulong ang patibong upang walang maging balakid sa pagtawid ng butihing Prinsipe. Pagdating kinaumagahan ay naganap ang pagsubok na siya namng pinagtagumpayan ng Prinsipe. Walang nagawa ang Sultan kundi tuparin ang pangakong kasalan. Nang mamana ng Prinsipe, ang pamamahala ng lugar, marami ang nasiyahan sa pamamalakad ng mag-asawa sa pulo at mula noon pinangalanan ang isla ng Mindanao na hango sa pangalang Minda at Lanao.