Pamagat: Titser
Awtor: Liwayway A. Arceo
Uri ng Panitikan: Nobela, isang serye mula sa magasing
Liwayway noong 1950's
Wika: Pilipino
Taon ng Paglalathala: 1995
Tagapaglimbag: Ateneo de Manila University Press
Protagonista: Amelita Martinez at Mauro
Lugar: Isang pamayanan sa kanayunan
Punto de bista: Ikatlong Persona
Tema: pakikialam ng ina sa pag-aasawa at propesyon ng anak,
pag-iibigan ng dalawang guro sa kabila ng kahirapan
Ang nobelang Titser ni Liwayway Arceo ay sumesentro sa buhay
ng mag-asawang Amelita at Mauro na kapwa pinili ang propesyon ng pagtuturo. Nakapokus
ang naratibo sa mariing di-pagsangayon ni Aling Rosa, ang ina ni Amelita, sa
pagsasamahan ng dalawa. Sapagkat ang kanyang apat na anak ay nakapagtapos sa
kolehiyo ng may "titulo," tutol si Aling Rosa sa pagkuha ng kursong
edukasyon ng kanyang bunso, dala na rin ng kaisipang hindi titulong maituturing
ang pagiging "titser", bukod pa sa kakarampot na sweldong nakukuha ng
anak. Gayunpaman, nakahanap ng pag-asa si Aling Rosa sa katauhan ni Osmundo,
isang binata mula sa pamilya ng mga asendero na sumusuyo kay Amelita. Subalit
nabigo muli si Aling Rosa sapagkat iba ang iniibig ng kanyang dalaga, at ito'y
walang iba kung hindi si Mauro, isang ring guro sa pampublikong paaralan.
Ang nobelang Titser ni Liwayway Arceo ay sumesentro sa buhay
ng mag-asawang Amelita at Mauro na kapwa pinili ang propesyon ng pagtuturo.
Nakapokus ang naratibo sa mariing di-pagsangayon ni Aling Rosa, ang ina ni
Amelita, sa pagsasamahan ng dalawa. Sapagkat ang kanyang apat na anak ay
nakapagtapos sa kolehiyo ng may "titulo," tutol si Aling Rosa sa
pagkuha ng kursong edukasyon ng kanyang bunso, dala na rin ng kaisipang hindi
titulong maituturing ang pagiging "titser", bukod pa sa kakarampot na
sweldong nakukuha ng anak. Gayunpaman, nakahanap ng pag-asa si Aling Rosa sa
katauhan ni Osmundo, isang binata mula sa pamilya ng mga asendero na sumusuyo
kay Amelita. Subalit nabigo muli si Aling Rosa sapagkat iba ang iniibig ng
kanyang dalaga, at ito'y walang iba kung hindi si Mauro, isang ring guro sa
pampublikong paaralan.
Nang malaman na ipapakasal siya ni Aling Rosa sa binatang si
Osmundo, agad na nagkipagisang dibdib si Amelita kay Mauro. Dahil sa pagkabigo,
at dahil na rin sa poot sa bunsong anak, umalis si Aling Rosa sa probinsya at
nagbakasyon sa mga anak na nasa Maynila. Bagamat doon ay hindi siya inaaasikaso
ng mga anak, labis pa rin ang kanyang kaligayahan dahil sa asensong tinatamasa
ng mga ito, at ikinakatwiran na lamang sa sarili na talagang abala ang mga
taong mauunlad ang buhay. Samantala, sa probinsya, nagdesisyon rin ang binatang
si Osmundo na umalis na sa nayon at magtungo sa Estados Unidos. Ngunit bago
mangyari ito ay gumawa siya ng maitim na plano laban sa mga bagong kasal.
Inutusan niya ang isa sa mga katiwala na patayin si Mauro. Subalit wala sa
kaalaman ni Osmundo na hindi ito ginawa ng kanyang inutusan sapagkat ang anak
nito ay minsan ring pinagmalasakitan ng gurong si Mauro.
Nasa ikapitong buwan pa lamang ng pagdadalantao si Amelita
nang ipinanganak ang kanilang anak na si Rosalida. Dahil kulang sa buwan ang
bata ay kailangan nitong manatili sa ospital. Nalaman ito ni Aling Rosa at agad
na binisita ang anak, sa kabila ng hinanakit. Kahit ganito ang sitwasyon, hindi
pa rin tumitigil ang ina ni Amelita sa pagsasaring ukol sa mahirap na pamumuhay
ng mag-asawa. Ipinamumukha pa rin niya ang matinding pagtutol sa manugang na si
Mauro.
Lumipas ang ilang taon. Lumaki si Rosalida na isang mabait
at matalinong bata. Isang araw ay nagbalik si Osmundo sa probinsya, at
nagkaroon ng malaking pagdiriwang para sa kanyang pagdating. Doon muling
nagkatagpo sina Mauro at Osmundo, subalit kinalimutan na ng dalawa ang
nakaraan. Taliwas naman dito ang nadaramang pangamba ni Amelita sa pagbabalik
ng masugid na panliligaw. Nararamdaman nitong may plano itong masama laban sa
kanyang pamilya.
Hindi pa rin nawawala ang pag-ibig ni Osmundo kay Amelita,
kahit na may asawa't anak pa ito. Nagkaroon ng pagkakataong makilala niya si
Rosalida, at naging magaan ang loob nito sa bata. Isang araw ay naisipang
ipasyal ni Osmundo si Rosalida sa kanyang hasyenda. Wala ito sa kaalaman nina
Mauro at Amelita, at labis na nag-alala ang mag-asawa. Buong akala nila'y si
Rosalida ang paghihigantihan ni Osmundo ngunit di naglaon ay nagbalik rin ang
bata, ipinagmamalaki pa ang kabaitang ginawa ni Osmundo. Di nagtagal, napagkuro
na rin ni Osmundo na tuluyan ng tumira sa ibang bansa at kalimutan ang
minamahal na si Amelita.
Nagkaroon ng malubhang karamdaman si Aling Rosa. Hinanap
niya ang kanyang mga anak ngunit wala ni isa mang dumating maliban kay Amelita
na matiyagang nag-asikaso sa kanya. Pawang gamot at padalang pera lamang ang
ipinaabot ng apat na anak. At doon natauhan ang matanda sa kanyang pagkakamali.
~~~~~~
Malinaw na ipinakita ng nobela ang agam-agam na kinakaharap
ng bawat guro. Ano ang dapat piliin, ang makapaglingkod sa pamayanan kapalit ng
isang kahig, isang tukang pamumuhay, o ang makatikim ng karangyaan kapalit ng
pagtalikod sa propesyong nais na tahakin? Ang karakter ni Aling Rosa ang
nagsilbing tagapag-tibay sa agam-agam na ito. Siya ang nagpamukha kay Amelita
at Mauro ng magiging kapalit ng pagiging ideal ng mag-asawa: ang paghihikahos
sa aspetong pinansyal, ang pagiging "Sampu, sampera."
Ang nobela ni Arceo, bagama't halos animnapung taon na ang
nakaraan mula sa pagkakalathala nito, ay maliwanag pa ring sumasalamin sa
kalagayan ng mga titser sa kasalukuyang panahon. Sila ang nagsisilbing
tagapaghubog ng kaisipan ng susunod na henerasyon, ngunit sila'y binibigyan
lamang na maliit na pahalaga. Isang patunay nito ang laganap pa ring paggigiit
ng mga guro para sa mas mataas na sahod, na kung pagbigyan man ng pansin ng
gobyerno'y di pa rin sapat para sa trabahong kanilang ginagawa.
Marahil luma na sa atin ang kasabihang, "kung ayaw mong
maghirap, huwag kang magtitser." At ang kalumaan nito siguro ang naging dahilan
kung bakit tinatanggap na lamang natin itong isang masakit na katotohanan na
walang solusyon. "Ang pagtuturo'y isang bokasyon, hindi propesyon,"
wika nga. Ang kaisipang ito na rin marahil ang dahilan kung bakit pinipili ng
ibang mga guro sa kasalukuyan ang magtrabaho sa ibang bansa kaysa sa sariling
bayan: una'y nagagawa nila ang gusto nilang gawin, at ikalawa’y nagagawa nila
ito ng may natatanggap na pagpapahalaga at pribilehiyo. Sa lipunang ito,marahil
kailangan na nating buwagin ang kaisipang kailangang magsakripisyo ng mga guro.
Marahil kailangan na nating bigyan ng mataas na pagtingin at kabayaran ang
pagsisilbing ginagawa ng mga titser ng lipunan. Sila ang tagapaghulma ng mga
susunod na "tituladong" mamamayang tinitingala ni Aling Rosa. Sila
ang gagawa ng mga bagong "Dr.", "Atty.", "Engr.",
"PhD" at iba pa. Bakit kailangan nilang maghirap pinansyal?
No comments:
Post a Comment