Mitolohiya ng Pilipinas -

Maguayen

( Mitolohiya ng Pilipinas : Bersiyon ng Visayas )

            Ilang daang libong taon na ang nakakaraan, wala pang kalupaan sa mundo at tanging karagatan lang at malawak na himpapawid ang makikita dito. Sa ilalim ng karagatan ay ang kaharian ng napakagandang Bathalang si Maguayen, kasama niya ang kanyang anak na babae na si Lidagat. Sa likod naman ng mga ulap, ang kaharian ng magiting na Bathalang si Kaptan at ang anak niyang lalaki na si Lihangin. Isang kasalan ang naganap ng umabot sa hustong gulang ang dalawang anak ng mga bathala ayon na din sa kanilang kasunduan, di naglaon ay nagkaroon ng tatlong anak na lalaki at isang babae sila Lihangin at Lidagat. Ang panganay nila ay si Likalibutan; matapang, malakas at malaking nilalang na ang katawan ay gawa sa mga lupa at malalaking bato. Ang ikalawa ay si Liadlaw; gawa sa ginto ang katawan, masayahin, masunurin at gustong gusto niya na napapasaya niya ang mga magulang at kapatid. Ang ikatlo ay si Libulan; taglay ang katangian ng isang tingga, mahina ang pangangatawan, tahimik at mahiyain. Ang huli ay ang nag iisang anak na babae na si Lisuga; maganda, mabait at nagniningning dahil sa gawa ang katawan sa purong pilak. Masayang masaya sa kanilang mga anak sila Lihangin at Lidagat.

            Ibinigay kay Likalibutan ang pamamahala sa kaharian ng hangin ng pumanaw ang kanilang ama na si Lihangin, hindi nagtagal ay sinundan ni Lidagat ang kanyang kabiyak. Ilang taon makalipas ang pagpanaw ng mga magulang, dumalaw si Panlinugun; ang Bathala ng kailaliman, kay Likalibutan, kasama niya si Burigadang Pada Sinaklang Bulawan; ang Bathala ng kasakiman. Ipinagmalaki ni Likalibutan ang kanyang taglay na kapangyarihan sa dalawa, ngunit sinabi nila na higit na mas malakas ang taglay na kapangyarihan ni Kaptan na ama ng kanilang ama kung ihahambing sa kanya. Dahil sa kagustuhan na madagdagan pa ang kanyang kapangyarihan at sa pangbubuyo ng dalawa pang Bathala, nagplano sila kung paano makakapunta sa Kaitaasang Kaharian, sinabi nila Panlinugun at Burigadang Pada Sinaklang Bulawan na may kakilala si Saraganka Bagyo; ang bathala ng mga bagyo, na makakatulong sa kanya. Pinilit niya na tulungan siya ng kanyang dalawang kapatid na lalaki. Sa una ay ayaw pumayag ni Liadlaw sa plano ng kapatid na pagsugod sa Kaitaasang Kaharian kung nasaan si Kaptan at ang Kataastaasang Bathala na si Tungkong Langit. Sa huli ay napapayag na din siya dahil ayaw niyang magalit sa kanya ang nakakatandang kapatid, napapayag din nila si Libulan dahil din sa takot sa galit ni Likalibutan. Pinuntahan nila si Saraganka Bagyo ng magkasundo silang tatlo, naabutan nila ang Bathala na naglalaro at gumagawa ng isang malaking bagyo kasama si Ribong Linti; ang Bathala ng kulog, itinuro sila ng mga ito kay Barangaw; ang bathala ng bahaghari, hindi nila sinabi ang tunay na pakay ng pagpunta sa Kaitaasang Kaharian gaya ng bilin ng dalawang Bathala na nangbuyo sa kanila. Iginawa sila ni Barangaw ng isang tulay na gawa sa bahaghari, at tinungo na ng tatlong magkakapatid ang Kaitaasang Kaharian.

            Isang napakalaking pinto na gawa sa makapal na bakal ang bumungad sa kanila, sinira ito ni Likalibutan sa pamamagitan ng pagpapakawala ng tatlong malalaking buhawi, papasok na sila sa loob ngunit isang matalim na kidlat ang tumama sa lalakaran nila. Naglalagablab ang mga mata ni Kaptan sa galit dahil sa pagkakasira ng kanyang pinto, nangatog ang tuhod nila Liadlaw at Libulan ng maramdaman na nasa likuran na nila ang galit na Bathala. Nagpakawala ng limang buhawi at inihip ni Likalibutan ang pinakamalakas na hangin na ikinatalsik ni Kaptan sa kawalan, humugot pa ito ng isang malaking bato sa katawan at inihagis sa Bathala. Binasag niya sa pamamagitan ng kanyang kamao ang batong inihagis ng kanyang apo, lalo niyang ikinagalit ng malaman mismo sa apo ang dahilan ng pag punta, hinding hindi niya mapapalampas ang ganitong kalapastanganan sa kanya, pinatamaan niya ang tatlong apo ng mga matatalim na kidlat, sa sobrang bilis ng pangyayari hindi na nagawang makaiwas ng magkakapatid. Natunaw at nagkorteng bilog ang mga tingga at gintong katawan nila Libulan at Liadlaw, nabasag naman sa malalaki at maliliit na parte ang batuhang katawan ni Likalibutan at nahulog sa karagatan. Galit na binaba ni Kaptan si Maguayen at pinagbintangan na siya ang nag utos sa ginawang pag salakay ng tatlo sa kanya, pilit itinaggi ito ng magandang bathala at sinabing wala siyang kinalaman tungkol dito. Napadaan naman si Lisuga sa kinaroroonan nila Kaptan at Maguayen, balak niyang itanong sa dalawang Bathala kung nakita nila ang kanyang mga kapatid, ngunit nakita niya ang mga galit na galit na mata ni Kaptan na nakatitig sa kanya at bigla isang matalim na kidlat ang tumama sa kanya. Nakita nila na nagkadurog durog sa maliliit na piraso ang katawan na purong pilak ni Lisuga, hindi makapaniwala si Kaptan sa nagawa , nadala siya ng sobrang galit at nilamon ang kanyang pang husga, huli na ng bumalik sa katinuan ang kanyang isip. Ikinalingkot ng dalawang bathala ang trahedyang naganap, hindi na nila mababalik ang buhay ng kanilang mga apo kaya bilang paghingi ng tawad binigyan nila ng liwananag ang mga wala ng buhay na katawan ng mga apo. Ang ginintuang katawan ni Liadlaw ang ginawang araw at naging buwan naman ang katawan ni Libulan, mga bituwin naman sa langit ang nagkadurog durog na katawan ng kaawa-awang si Lisuga. Wala silang ibinigay na liwanag sa katawan ni Likalibutan, ito ay bilang parusa sa kasakiman nito pero ang mga nalaglag na katawan nito sa karagatan ay magiging kalupaan na siyang titirhan ng mga tao na kanilang lilikhain.

            Binigyan ni Kaptan si Maguayen ng buto upang itanim sa isa sa mga isla, makalipas ang ilang panahon tumubo ang isang halaman na kawayan at sa mga sanga nito lumabas ang isang lalaki na pinangalanan na Sikalak, Sikabay naman ang sa babae. Sila ang mga unang magulang ng mga tao, ang unang anak nila ay si Libo, ang sumunod ay babae na si Saman. Si Pandaguan ang pinakabatang anak nila ay maalam o matalino at ang unang bagay na kanyang inimbento ay isang panghuli ng isda. Isang pating ang unang isda na nahuli niya, labis niyang hinangaan ang kanyang nahuli at sa laki nito inakala niya na isa itong Bathala, kaya ng dalhin niya ito sa kanila inutusan niya ang mga tao dito na sambahin ito, kaya naman araw araw tuwing umaga at hapon ay iniikutan ng mga tao ang dambuhalang pating habang kinakantahan at dinadasalan. Ikinagalit ni Kaptan ang ganitong gawain, bumuka ang kalangitan at karagatan at lumabas ang dalawang Bathala, iniutos nila kay Pandaguan na itapon ang pating sa dagat at sila lang ang tanging dapat sambahin. Natakot ang lahat ngunit hindi si Pandaguan, naibulong niya sa sarili na ang pating ay kasing laki at nakakatakot tulad ng mga Bathala ngunit nagawa niya itong mahuli at mapatay, siguro maaari din niya itong magawa sa isa sa mga Bathalang nasa harapan nila ngayon at tiyak na sasambahin siya ng mga kanyang kasama. Narinig ito ng magiting na bathalang si Kaptan at nagalit, isang matalim na kidlat sana ang kanyang pakakawalan ngunit siya ay natigil ng hawakan ni Maguayen ang kanyang kamay, naalala niya ang pagkamatay ng kanilang mga apo dahil sa hindi niya napigilan ang sarili pero hindi dapat palampasin ulit ang ganitong kalapastanganan. Kaya pinatamaan niya si Pandaguan ng isang mahinang kidlat upang hindi mapatay ngunit sapat ng parusa sa kalapastanganan, pinarusahan din nila ang ibang mga tao at ikinalat sa ibat ibang isla, ang iba ay dinala sa hilaga kung saan inalis ng sobrang lamig ang kanilang mga pakiramdam, ang iba naman ay dinala sa timog kung saan sa sobrang init ay hinapo ang kanilang mga katawan, ang iba ay dinala sa silangan kung saan ang lupain ay walang mapagkukunan ng pagkain kaya napilitan silang kumain ng putik. Tatlumpung araw ang nakalipas ay nagbalik ang lakas ni Pandaguan at muling nakatayo pero ang katawan nito ay nasunog dahil sa kidlat ni Kaptan, naging kulot din ang kanyang mga buhok dahil sa pagkasunog at siya ang naging unang angkan ng tribo ng mga negrito.